Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Mualliflar 
jamoasi: 
S.Elmirzayev,  N.Tursunova,  N.Sherqoʻziyeva, 
D.Abdikarimova, M.Zokirjonov, Sh.Elmurodov 
 
 
Taqrizchilar: 
I.f.d., prof. J.Isakov 
 
I.f.n., dos. X.Qurbonov 
 
 
 
 
 
© S.Elmirzayev va boshq., 2018 
© “....”, 2018 
 
 
 
 

---

3 
 
KIRISH 
 
Bugungi kun iqtisodiyotida real sektor singari moliyaviy sektor ham alohida 
dolzarblik 
kasb 
etadi. 
Rivojlangan 
mamlakatlarning 
moliyaviy-iqtisodiy 
taraqqiyotida  va  bugungi  darajaga  erishishlarida  moliya  bozori  shak-shubhasiz 
muhim ahamiyat kasb etgan.  Bunda real sektorni  moliyaviy taʼminlash,  boʻsh pul 
mablagʻlarini  ishlab  chiqarishga  yoʻnaltirish,  yangi  sohalarni  oʻzlashtirish,  davlat 
byudjeti  defitsitini  noinflyatsion  yoʻllar  bilan  mablagʻ  jalb  qilish  orqali  qoplash, 
aholi  daromadlarini  moliyaviy  aktivlar  orqali  oshirish  kabilar  alohida  ahamiyat 
kasb etadi.  
2017-2021  yillarda  Oʻzbekiston  Respublikasini  yanada  rivojlantirish 
boʻyicha  Harakatlar  strategiyasida  ham  moliya  bozorini  rivojlantirish  masalasiga 
alohida  eʼtibor  qaratilganligi  ham  yuqoridagilar  bilan  bevosita  bogʻliq. 
Shuningdek,  ehtiyojlarning  keskin  oʻsib  borishi  sharoitida  real  sektor  va  xizmat 
koʻrsatish  subyektlarining  oʻz  faoliyatlarini  kengaytirib  borish  maqsadida  nafaqat 
mahalliy,  balki  xalqaro  bozorlardan  ham  kapital  jalb  qilish  masalasiga  alohida 
eʼtibor  qaratilayotgan  bir  vaqtda  mamlakatimizda  ham  moliya  bozorini 
rivojlantirish  maqsadida  sohani  chuqur  oʻrganish,  bu  borada  xorijiy  ilgʻor 
tajribalarni amaliyotga joriy etishda “Moliya bozori” fani muhim hisoblanadi.  
“Moliya bozori” fanini oʻrganish orqali talabalar moliya bozorining iqtisodiy 
mohiyati,  vujudga  kelishi,  rivojlanish  bosqichlari  va  modellari,  pul  bozori 
xususiyatlari  va  moliya  bozori  shakllanishidagi  ahamiyati,  aksiyalar  bozorining 
oʻziga xos xususiyatlari va amal qilish mexanizmi, obligatsiyalar bozorining oʻziga 
xos  xususiyatlari  va  savdo  mexanizmi,  davlat  qimmatli  qogʻozlar  bozori  amal 
qilish  shart-sharoitlari,  hosilaviy  qimmatli  qogʻozlar  bozorining  moliya  bozori 
boshqa  sektorlari  bilan  bogʻliqligi,  ipoteka  qimmatli  qogʻozlar  bozori  muomalasi 
tartibi,  xorijiy  valyutalar  bozorining  moliya  bozoridagi  tashkiliy  jihatlari, 
kriptovayutalarlar  bozorining  ishlash  mexanizmi,  qimmatbaho  metallar  va  toshlar 
bozori  xususiyatlari,  moliya  bozorining  indikatorlari  va  indekslari,  moliya  bozori 
risklari  va  ularni  baholash,  fond  birjalari  va  fond  bozori  ishtirokchilari  faoliyat 

---

4 
 
mexanizmi,  markaziy bank  va  uning  moliya bozoridagi  faoliyati,  moliya bozorida 
tijorat  banklari  va  nobank  kredit  institutlarining  ishtiroki,  investitsiya  va  pay 
fondlarining  moliyaviy  operatsiyalardagi  ahamiyati,  moliya  bozorida  sugʻurta 
tashkilotlari va nodavlat pensiya fondlarining faoliyat mexanizmi, moliya bozorini 
tartibga  solishning  iqtisodiy  va  huquqiy  jihatlari  bilan  yaqindan  tanishadilar. 
Darslikda bu jihatlarga eʼtibor qaratilganligiga guvoh boʻlish mumkin. 
Darslikda  mavzularning  nazariy  jihatlari  atroflicha  yoritilishi  bilan  birga, 
amaliy  mashgʻulotlar  boʻyicha  nazorat  savollari,  talabalarni  fikrlashga  undovchi 
alohida  topshiriqlar,  test  savollari,  masalalar  ham  dasturda  keltirilgan.  Bunda 
asosiy eʼtibor talabaning mustaqil ishlashiga qaratilgan.  
Mavzular  yoritilishida  moliya  bozorining  milliy  amaliyoti  bilan  birga, 
rivojlangan  davlatlar  tajribalariga  ham  alohida  eʼtibor  qaratilganligini  qayd  etib 
oʻtish lozim. Shuningdek mustaqil tahlimni samarali tashkil etishga alohida eʼtibor 
qaratilgan.  
Darslik  “Moliya”,  “Kasbiy  taʼlim  (Moliya)”,  “Bank  ishi”,  “Kasbiy  taʼlim 
(Bank  ishi)”,  “Soliqlar  va  soliqqa  tortish”,  “Buxgalteriya  hisobi  va  audit”, 
“Sugʻurta  ishi”,  “Pensiya  ishi”,  “Baholash  ishi”,  “Davlat  byudjeti  gʻazna  ijrosi”, 
“Korporativ  moliya”  yoʻnalishlari  uchun  moʻljallangan  boʻlib,  Oliy  va  oʻrta 
maxsus taʼlim vazirligi tomonidan tasdiqlangan “Moliya bozori” fani oʻquv dasturi 
asosida yozilgan.