Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Joylashgan  joyiga  koʻra  svop.  Bunday  svop  oltinni  bir  joyda  xarid  qilib 
(sotib), uni boshqa bir joyda sotishni (xarid qilishni) nazarda tutadi. Oltin bir joyda 
qimmatroq boʻlishi mumkinligi uchun bu holda tamonlardan biri mukofot oladi. 
Depozit amallari. Oltin moliyaviy aktiv hisoblangani uchun u oʻz egasiga u 
qarz obyekti boʻlib qolganda daromad keltirishi mumkin. Mazkur amallar metallni 
hisob-varagʻiga jalb qilish zarur boʻlganda amalga oshiriladi. Bunda oltin boʻyicha 
depozit  stavkalari  valyuta  stavkalaridan  odatda  pastroq  boʻlib  qoladi,  bu 
valyutaning ancha yuqori likvidligi bilan izohlanadi. Standart depozit muddatlari - 
1,  2,  3,  6  va  12  oy,  lekin  ular  kamaytirilishi  yoki,  aksincha  uzaytirilishi  mumkin. 
Bank, depozit shartnomalar doirasida qimmatbaho metallarni jalb qilib, maʼlum bir 

---

110 
 
muddat mobaynida ulardan foyda olish uchun, masalan oltin qazib olishni mablagʻ 
bilan  taʼminlash  sxemasida,  arbitraj  operatsiyalari  uchun  va  h.k.  foydalanishi 
mumkin. Oltin egalari ega kiritilgan oltindan daromad olishadi, shuningdek tabiiy 
metallni saqlash bilan oshgʻliq harajatlardan ozod boʻladi. 
Forvardlar.  Yuqorida  sanab  oʻtilgan  bitimlardan  tashqari  jahon  bozorida 
boshqa  operatsiyalar  almalga  oshirilishi  mumkin:  metallni  ikkinchi  ish  kunidan 
oshuvchi  muddatga  haqiqiy  yetkazib  berishni  nazarda  tutuvchi  forvard  bitimlar 
toʻgʻrisida  gap  boradi.  Bunday  bitimni  tuzib,  xaridor  kelajakda  spot  bozorida 
metallning narxi oshib ketishidan himoyalanadi. Sotuvchi, oʻz navbatida kelajakda 
narxlarning  pasayib  ketishidan  oʻzini  himoya  qilishni  nazarda  tutadi.  Sugʻurta 
qilish kelajakda oʻzaro hisob kitoblarni amalga oshirish rejalashtirilayotgan narxni 
qayd  etish  yoʻli  bilan  taʼminlanadi.  Biroq,  bunday  bitim  yanada  qulayroq 
konʼyunkturadan foydalanish imkonini bermaydi. 
Forvard  bekor  qilinishi  mumkin  emas.  Uni  faqat  bitimda  kelishilgan  tovar 
miqdorini joriy kurs boʻyicha oldi-sotti yoʻli bilan keyinchalik uni forvard bitimida 
belgilangan  kurs  boʻyicha  sotib  uni  faqat  muvozanatga  keltirish  (forvard 
pozitsiyasini  yopish)  mumkin.  Banklararo  oltin  bozorida  mazkur  bitimlar  juda 
kamdan-kam  tuziladi. Metallni  muddatga sotish zarur boʻlganda sotuvchi,  odatda, 
uni spot sharti bilan sotadi, keyin esa svop bitimini tuzadi: metallni spot shartlarida 
xarid qiladi va shu bira vaqta uni forvard shartlarida sotadi.