Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Ipoteka  qimmatli  qogʻozlari  –  bu,  ipoteka  amaliyotini  moliyalashtirish 
maqsadida muomalaga chiqariladigan va uzoq muddatli ipoteka bilan taʼminlangan 
qimmatli  qogʻozlardir.  Bunda  ipoteka  qimmatli  qogʻozlari  orqali  jalb  qilingan 
mablagʻlar  qayta  moliyalashtirish  natijasida  ipoteka  kreditlari  taqdim  etiladi. 
Ipoteka  qimmatli  qogʻozlari  turlari  va  ularning  tavsifini  quyidagi  jadvalda 
keltiramiz (6.1-jadval). 
6.1-jadval  
Ipoteka qimmatli qogʻozlari tasnifi va tavsifi
29
 
Ipoteka qimmatli 
qogʻozlari 
turlari 
Oʻziga xos xususiyatlari 
1.  Garov qogʻozi 
(varaqasi,xati) 
Egasi  yozilgan  va  orderli  qimmatli  qogʻozlar  belgilarini 
oʻzida  jamlagan,  uzatuv  yozuvlari  orqali  cheksiz 
muomalada  boʻlish  xususiyatiga  egaligi  unga  vekselning 
ayrim hossalarini beradigan emissiyalanmaydigan qimmatli 
qogʻozdir 
2.  Uy-joysertifikati 
Uy-joy sertifikati uning birinchi egasi tomonidan muayyan 
uy-joy maydoni va joyda qurilayotgan yoki qayta 
qurilayotgan uyda qurish uchun mablagʻ ajratilganligini
 
tasdiqlovchi emissiyalanmaydigan qimmatli qogʻozdir 
3.  Ipotekaobligatsiyalari 
Majburiyatlarning bajarilishi ipoteka garov taʼminoti bilan 
taʼminlanadigan emissiyaviy qimmatli qogʻozdir 
4.  Ishtirok etish ipoteka 
sertifikati 
Ipoteka taʼminoti umumiy mulkida oʻz egasining ulush 
huquqini tasdiqlovchi egasi yozilgan emissiyalanmaydigan 
qimmatli qogʻozdir 
 
Ipoteka  qimmatli  qogʻozlari  ichida  eng  keng  qoʻllaniladigan  qimmatli 
qogʻoz  turi  bu  ipoteka  obligatsiyalaridir.  Ipoteka  obligatsiyalari  muomalasi 
ipoteka  kreditlari  sekyuritizatsiyasi  yuzaga  kelishiga  xizmat  qiladi.  Bunday 
amaliyot bozor iqtisodiyoti sharoitida quyidagilarga imkon beradi: 
-  aholi  va  tashkilotlarning  boʻsh  pul  mablagʻlarini  moliya  bozoriga  jalb 
qilish va daromadlilikni taʼminlash; 
-  uy-joy  bozorini  rivojlantirish  asosida  aholining  uy-joyga  talabini 
samarali qanoatlantirish; 
-  fond  bozorida  savdo  qilinadigan  moliyaviy  instrumentlar  turlarini 
koʻpaytirish va hokozolar. 
Ipoteka  obligatsiyalari  muomalasi  boʻyicha  shartlar  ipoteka  kreditlari 
shartlari  bilan  oʻzaro  muvofiqlikda  belgilanishini  ham  shu  oʻrinda  qayd  etib 
oʻtish lozim.  
                                                
28
Frederic S.Mishkin, Stanley G.Eakins. Financial markets and institutions. – 7th ed. – USA: Pearson, 2012.– P. 336 
29
 Саттаров Б.К. Ўзбекистонда ипотека қимматли қоғозлари бозорини шакллантириш йўллари. И.ф.н. илмий 
даражасини олиш тақдим этилган дисс.автореферати. Тошкент – 2012. – Б. 8. 

---

81