Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Qoplash  koeffitsiyenti.  2010  yilda  Kritsman  va  Li  tomonidan  tizimli  riskni 
oʻlchash  boʻyicha  yana  bir  statistik  instrument  taqdim  (taklif)  qilindi.  Ushbu 
yondashuv  asosida  asosiy  komponentlar  usuli  (Principal  ComponentsAnalysis, 
PSA)  yotadi.  Bunda  maksimal  maʼlumot  sonini  saqlagan  holda  maʼlumotlar 
hajmini  qisqartirish  qoʻllaniladi.  RSA  dastlabki  koʻrsatkichlar  (asosiy 
komponentlar)ning kovariatsion matritsasini umumiy variatsiyaning ulushi boʻlgan 
oʻz qiymatlari boʻyicha yoyishga asoslanadi.  
Mualliflar  qoplash  koeffitsiyentini  vaqt  oraliqlarining  oʻzaro  bogʻliqligi 
koʻrsatadigan  oʻlchov  birligi  sifatida  ishlatishni  taklif  qilishadi.  koeffitsiyent 
quyidagi koʻrinishga ega: 
𝐴𝑅 =
∑
𝜎
𝑖
2
𝑁
5
𝑖=1
∑
𝜎
𝑗
2
𝑁
𝑗=1
 
Bu yerda: 
𝐴𝑅  –  oʻz  vektorlari  guruhi  bilan  ifodalanadigan  (qoplanadigan)  umumiy 
variatsiya ulushi; 
𝜎
1
2
, 𝜎
2
2
, 𝜎
3
2
… 𝜎
𝑁
2
  –  kamayib  borish  tartibi  boʻyicha  kovariatsion  matritsaning 
oʻz vektorlari; 
𝑁 – matritsa rangi. 
AR qiymatining ortishi koʻchmas mulk bozorida pufak hosil boʻlayotgani va 
xavf  yaqinlashayotgani  haqida  ogohlantiradi.  Keyingi  qadamda  koeffitsiyentning 
standart oʻzgarishini hisoblash koʻriladi: 
∆𝐴𝑅 =
𝐴𝑅
15𝑑𝑎𝑦𝑠
− 𝐴𝑅
1𝑦𝑒𝑎𝑟
𝜎
 
Bu yerda: 
AR(15days)  va  AR(1year)–  mos  ravishda  ARning  15  kunlik  va  1  yillik 
oʻrtacha qiymatlari; 

 – ARning olding hisobot davridagi standart chetlanishi. 
AQSH  fond  bozorining  qulashini  bir  oy  oldin  bashorati  doim  AR 
koʻrsatkichini bir birlik sigma ogʻishiga olib kelgan.