Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkent moliya instituti

Singapur qimmatli qog‘ozlar bozorini tartiblashtirish tajribasi
 

---

341 
Qimmatli qog‘ozlar bozorini tartiblashtirish biramasiga bir nechta regulyator 
tomonidan amalga oshiriladi. Brinchisi – Singapurning valyuta boshqarmasi, 
ikkinchisi – qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha Kengash, uchinchisi – fond birjasi.
Avstraliyada 
regulyator bo‘lib “Milliy kompaniyalar va qimmatli qog‘ozlar 
bo‘yicha Komissi”, 
Belgiyada –
Bryusselning birjasi bo‘yicha va birjalar bo‘yicha 
Milliy komissiya, 
Kanadada –
shatatlar hukumatlari huzuridagi organlar, 
Shvey-
tsariyada –
qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha Kantonal komissiya, 
Janubiy Koreyada 
–
qimmatli qog‘ozlar va birjalar bo‘yicha Komissiya hamda Moliya vazirligi, 
Polshada
– hukumatning markaziy organi sifatida qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha 
Komissiya (shunga o‘hshash 
Vengriyada
hukumat qoshidagi qimmatli qog‘ozlar 
ustidan Davlat nazorati inspektsiyasi).
Aytish joizki, har bir mamlakatda davlat va O‘O‘M tashkilotlari (jumladan, 
fond birjalari) o‘rtasida regulyativ funksiyalar turlicha taqsimlanishi mumkin. Ba’zi 
mutahassislar fond birjasi qimmatli qog‘ozlar bozorini hukumatga qaraganda 
yahshiroq tartiblashtirishini ta’kidlaydilar
80
. Ularning fikricha, fond birjasi tartib-
qoidalari bozorni tartiblashtirish shart-sharoitlariga ko‘proq mos keladi. Bunga misol 
tariqasida dunyoning eng yirik London, Nyu York, Frankfurt va boshqa mamlakatlar 
fond birjalarining mavqei ila regulyativ funksiyalari keltiriladi
81
.
Hozirda AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya, Yaponiya va ba’zi boshqa 
davlatlarning qimmatli qog‘ozlar bozorini tartiblashtirish organlari vakillari 
tomonidan qimmatli qog‘ozlar bilan bog‘liq operatsiyalar ustidan nazorat qilish 
bo‘yicha millatlararo organ tuzish masalasi ko‘rilmoqda, ajab emas yaqin kelajakda 
bunday halqaro regulyator paydo bo‘ladi.
80
Paul G.Mahoney. The Exchange As Regulator, Symposium: The Allocation of Government Authority, 
Commentary 83 “Virginia law review” 1453 (1997); Marcel Kahan. Some Problems With Stock Exchange-Based 
Securities Regulation, Symposium: The Allocation of Government Authority, Commentary 83 “Virginia law 
review” 1509, 1510, 1516-18 (1997).
81
А.Рот, 
А.Захаров, 
Б.Златкис, 
Я.Миркин, 
Б.Борн, 
Р.Бернард, 
П.Баренбойм, 
А.Хит. 
Основыгосударственногорегулированияфинансовогорынка.-М.: ЮридическийДом «Юстицинформ», 2003.-
бб.281-316. 

---

342 
Bunda IOSCO tashkiloti tomonidan tavsiya qilingan regulyatorlarning 
ikkilamchi bozorlarga nisbatan qo‘yiladigan talablarini keltirish o‘rinli
82
. Bu 
talablarni tahlili quyidagi jadvalda keltirilgan.