343
Treyding
informatsiyasi
bilanta’minlash
Barcha
qatnashchilar
savdo
to‘g‘risidagi informatsiyaga teng
xuquqli ega bo‘lishi lozim.
Informatsiya
tenglik
asosida
ega
bo‘lishlik
regulyator
tomonidan
solishtirib
tekshirib
(verifikatsiyalanib)
boriladi.
Orderlarni
kiritish
Orderlarni
kiritish
barcha
qatnashchilarga nisbatan ado-latli va
regulyativ tartib-qoidalarga rioya
qilingan bo‘lishi lozim.
Orderlarni savdo tizi-miga
kiritilishi
regu-lyator va
qatnashchilar uchun aniq
va tushu-narli bo‘lishi
kerak.
Savdo bitishuv-
lari ijrosi
Orderlarni
ijrosi
barcha
qatnashchilarga nisbatan ado-latli
qo‘llanilishi lozim.
Orderlarni
ijrosi
regulyator va qatnashchi-
lar
uchun aniq va tushu-
narli ochib berilishi kerak.
Savdo nati-jasi
bo‘yicha hisobot
va
chop
etiladigan
informatsiya
Bozorning barcha qatnashchilari savdo to‘g‘risidagi informatsiya
bilan tenglik asosida ta’minlanishi lozim.
Savdoni
tash-
killashtiruv-chi
tomonidan bozor
tizimi
va
qatnashchi-lari
ustidan nazorat
Savdo operatori barcha qatnashchi-
lar tomonidan savdo jarayonini
monitoring qilish,
nazorat qilib
borish,
nizolarni
hal
qilish,
appelyatsiya qilish, operatsiyalar
bajarish va h.k. mexanizmlarini
yaratishi lozim.
Regulyator barcha mexa-
nizmlarni
ishonchli
ishlashini baholaydi va
nazorat qiladi.
Bozorning
uzulishlari
Bitishuvlarni
buzilishi
va
to‘htatilishi tartiblari o‘rnati-lishi
lozim.
Bozorni
uzilishlarida
qo‘llaniladigan hara-katlar
regulyatorga
taq-dim
qilinadi.
Bozorni uzluk-
siz nazorat qilish
Savdo
tizimlari va bozor infor-
matsiyalari ustidan uzluksiz nazorat
qilinishi lozim.
Savdo
tartiblarini
har
qanday
o‘zgarishlari
regulyatorga qaror qabul
344
qilish
uchun
taqdim
etiladi.
Treydingning
shaffofligi
Bozor qatnashchilari real vaqt
mobaynida savdoga oid (savdo-oldi,
savdo
vaqti
va
savdoorti
bosqichlarida) barcha ma’lumotlar
bilan ta’minlanishi lozim.
Regulyatorlar
treyding
shaffofligi
to‘g‘risida
to‘liq informatsiyaga ega
bo‘ladi.
Manipulyatsiya
va boshqa zarar-
li amallarni ma’n
etish
Savdolarda har qanday manipulyatsiya va zarali amallarni oldini
olish va ma’n etish bo‘yicha tartib-qoidalar mavjud bo‘lishi
lozim.
Bozor va kli-ring
tizimi risklarini
nazorat qilish
Risklar to‘g‘risidagi informa-tsiyaga
ega bo‘lish bo‘yicha tartib-qoidalar
mavjud bo‘lishi lozim.
Regulyator quyida ekspo-
zitsiya
qilinadiganlar
to‘g‘risidagi
informa-
tsiyaga ega bo‘ladi: risk-
ka,
bozorni
uzluksiz
monitoringiga,
pozitsi-
yani yopishga majburlash-
ga, kiritiladigan mar-jani
oshirishga,
mud-datli
bitishuvlarni
chegaralashga va h.k.
Hisob-kitob-lar
va kliring
Barcha qatnashchilar uchun ochiq
bo‘lgan
va regulyatorga hisobotlar
berilishini ta’minlaydigan hisob-
kitoblar va kliring bo‘yicha tegishli
tartib-qoidalar va operatsion tartiblar
o‘rnatilishi lozim.
Regulyatorlar
hisob-
kitoblar va kliring tizimi
usidan to‘g‘ridan to‘g‘ri
nazorat o‘rnatadi.
Bitishuvlarni
solishtirib
tekshirish
(verifikatsiya)
Hisob-kitoblar va kliring tizimlari sodir etilgan operatsiyalarni
kliring to‘g‘risidagi informatsiya asosida tezkor (real vaqtga
yaqinlashtirilgan
tarzda
avtomatlash-tirilgan
ravishda)
verifikatsiyalashtirishi lozim.
Xisob-kitob va
kliring
tizim-lari
risklari
Uzluksiz informatsiya olish, monitoring o‘tkazish, identifikatsiya
qilish va risklarni pasaytirish uchun tartiblar o‘rnatilishi lozim.
Risklarni pasaytirishda quyidagi instrumentlar qo‘llanilishi
345
mumkin:
marjalarga
talablar,
avtomatik
uzishlar,
pozitsiyalarning limitlari, savdolarni to‘htatish, kapitalni etarliligi
talablari, risklarni boshqarish tizimlari, operatsion standartlar,
kreditlash limitlari, sug‘urtaviy qoplash, dubl tizimlar va kafolat
fondlari.
Marjalarga
talablar
Tizimda riskka ekspozitsiyani kuchsizlashtirish darajasida marja
talablarini o‘rnatish lozim.
Qimmatli
qog‘ozlar bo‘yi-
cha qisqa sotuv-
lar va ssudalar
berilishi
Agar bozorda qisqa savdolar ruhsat berilgan bo‘lsa, manipulyativ
amaliyotni cheklash zarur. Bunda qimmatli qog‘ozlar bilan ssuda
berishga ruhsat berilishi mumkin (narhlarni pasaytirish bo‘yicha
o‘yin uchun qo‘llaniladi). Regulyatorga
egallangan qisqa
pozitsiyalar va ssudalar to‘g‘risida hisobotlar beriladi (sababi-
riska bozor ekspozitsiyasini chegaralash).
Ko‘rinib turibdiki, bu talablarning barchasi savdo tizimlarida transparentlik,
samaralilik, ishonchlilik va risksizlilik darajasini oshirishga qaratilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: 
