Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkent moliya instituti

Birjada narx shakllanishining nazorat qilishnig asosiy yo‘nalishlari 
Narxlar jarayonini nazorat qilish tartibi quyidagi yo‘nalishlarni o‘z ichiga 
oladi: 
a) Birja a'zolari tomonidan amaldagi qonunchilikka zid bo‘lgan 
operatsiyalarni amalga oshirishni cheklash va taqiqlash; 
б) bitimlar tuzishda birja bozorida narxlarning beqarorligi uchun sharoit 
yaratishga qarshi kurashish; 
c) birja a'zolari tomonidan narxlarni sun'iy ravishda ko‘tarish yoki pasaytirish 
maqsadida manipulyatsiyaga qarshi kurash. 
Birjada quyidagi harakatlar taqiqlanadi: 
a) birja kotirovkalari ro‘yxatiga kiritilmagan qimmatli qog‘ozlarni birjada 
sotish; 
b) birja savdolari ishtirokchilarining birja narxlarining o‘zgarishi yoki 
belgilanishi mumkin bo‘lgan har qanday kelishilgan harakatlari; 
с) bozor kon'yunkturasida sun'iy o‘zgarishlarni keltirib chiqarishi mumkin 
bo‘lgan yolg‘on ma'lumotlarning tarqalishi; 
в) birja savdolarini o‘tkazmasdan, uning a'zolari o‘rtasida tuzilgan bitimlarni 
birja tomonidan ro‘yxatdan o‘tkazish; 
у) noto‘g‘ri (chalg‘ituvchi) holatlarni yaratish: 
- mulk egasining o‘zgarishiga olib kelmaydigan operatsiyalarni bajarish; 
- agar birja a'zosiga boshqa a'zo tomonidan ma'lum bir aksiyalar paketi 
bo‘yicha aynan shunday bitim tuzish bo‘yicha buyurtma taqdim etilgan bo‘lsa ushbu 
bitimni tuzish yoki tuzish uchun tayyorlash; 
h)
vaqt va (yoki) ular amalga oshirilgan holatlar nuqtai nazaridan ma'lumot 
yoki har qanday bayonotlarni tarqatish yoki boshqa ishtirokchilarga yetkazish, 

---

277 
boshqa ishtirokchilar uchun yolg‘on yoki chalg‘ituvchi bo‘lib, ular uchun ariza 
beruvchi ma'lumotlarning yolg‘on yoki noto‘g‘ri ekanligini bilishi;
j) qimmatli qog‘ozlarni narxlarini sun'iy ravishda oshirishga (pasaytirishga), 
manipulyatorlarga qulay narxda uchinchi shaxslarni qimmatli qog‘ozlarni sotib 
olishga (sotishga) ishontirish uchun faol savdo-sotiq to‘g‘risida noto‘g‘ri yoki 
chalg‘ituvchi taassurot qoldirishga qaratilgan harakatlar; 
k) qonun bilan taqiqlangan boshqa harakatlarni amalga oshirish. 
Birja a'zolari va ularning mijozlari boshqa birja a'zolarini yo‘ldan ozdirish 
maqsadida o‘zaro kelishuv asosida qimmatli qog‘ozlarning ma'lum bir turini sotish 
va sotib olish bo‘yicha bitim tuzishga haqli emaslar (faol savdo ko‘rinishini yaratish, 
qimmatli qog‘ozning bozor qiymatidagi asossiz o‘zgarishlar). 
Birjada taqiqlangan: 

birja bitimlarini amalga oshirish uchun maxfiy ma'lumotlardan noqonuniy 
foydalanish; 

birja operatsiyalarini amalga oshirish uchun insayder ma'lumotlaridan 
foydalanish; 

noqonuniy daromad olish uchun narxlarni sun'iy ravishda ko‘tarish yoki 
pasaytirish; 

soxta bitimlar tuzish, tegishli hisob-kitoblar, da'volar kiritish, sun'iy qisqa 
muddatli operatsiyalarni amalga oshirish; 

qimmatli qog‘ozlar bozorida birja savdosining asosiy tamoyillariga va 
qonun hujjatlariga zid bo‘lgan boshqa harakatlar. 
Qimmatli qog‘ozlar bozorida