Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkent moliya instituti

YaDTK Savdo tizimida birja bitimlari bo‘yicha hisob-kitoblar tartibi va 
muddatlari. 
Birja bitimi YaDTK Savdo tizimida ro‘yxatdan o‘tkazilgandan so‘ng Birja 
a’zosi bitim bo‘yicha mablag‘lar to‘liq miqdorini «T+2» hisob-kitob kodiga 
muvofiq qat’iy «T+2» kun, ya’ni bank ikkinchi ishchi kuni («T+0» bitim amalga 
oshirilgan kun hisobga olinmaydi) Birja HKKPning vakolatli bankdagi hisob 
raqamiga, jumladan, bitim summasi va birja savdolariga xizmat ko‘rsatuvchi 
tashkilotlarning komission yig‘imlarini o‘tkazishga majbur. 
Agar Birja a’zosi mijozlar topshirig‘i bilan ikki taraflama bitim (bitta Birja 
a’zosining xaridor va sotuvchini ifodalaydigan ikkita treyderi) amalga oshiradigan 
bo‘lsa, bitim bo‘yicha hisob-kitoblarni amalga oshirish uchun u T+2 kuni faqat bitim 
bo‘yicha savdo tashkilotchilarining komission xarajatlarini to‘laydi. 
YaDTK savdo tizimida «T+0» yoki «T+1» kuni bo‘yicha bitimni qoplash 
uchun Birja a’zosi tomonidan pul mablag‘larini o‘tkazishga yo‘l qo‘yilmaydi. Pul 
mablag‘lari ko‘rsatilgan kunlarda o‘tkazilgan holatda ular Birja HKKP tomonidan 
Birja a’zosining hisob raqamiga qaytarilishi lozim. 
Torgovoy sisteme YaDTK Savdo tizimida oldi-sotdi bitimlari tuzishda ular 
bo‘yicha hisob-kitoblar muddati ushbu Qoidalar bilan «T+2» hisob-kitob kodiga 
muvofiq belgilanadi. Belgilangan muddatlar buzilgan holatlarda O‘zbekiston 
Respublikasining «Qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risida»gi Qonunga muvofiq (16-
modda «Qimmatli qog‘ozlarga doir bitimlarni tuzish hamda ro‘yxatdan o‘tkazish») 
bitim haqiqiy emas deb topiladi.
Birja Savdo tizimida tuzilgan bitimlar bo‘yicha qimmatli qog‘ozlar 
yetkazib berish tartibi. 
Har bir savdo sessiyasi yakunlari bo‘yicha Birja Makleriati Birja HKKPga 
Savdo tizimining tegishli sektsiyalarida ro‘yxatdan o‘tkazilgan bitimlar haqida 

---

299 
ma’lumot beradi. 
Birja HKKP Birja Makleriati taqdim etgan ma’lumotlar asosida tuzilgan 
bitimlar bo‘yicha tomonlarning majburiyatlari hisob-kitobini amalga oshiradi va 
Markaziy depozitariyga topshiriq - qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha majburiyatlar 
vedomosti beradi. 
Birja va Markaziy depozitariy o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar tartibi qonun 
bilan va Markaziy depozitariy bilan Birja o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar 
shartnomasiga muvofiq ularning o‘zaro munosabatlar tartibi bilan belgilanadi. 
Markaziy depozitariy qonun hujjatlarida belgilangan tartibda birja bitimlari 
yakunlari bo‘yicha qimmatli qog‘ozlar yetkazib berishni ta’minlaydi.
Birja bitimlari bo‘yicha qimmatli qog‘ozlar yetkazib berish quyidagicha 
amalga oshiriladi: 
-
davlat aksiyalarini milliy va xorijiy valyutaga sotish bitimlari bo‘yicha – 
bitim to‘liq to‘langan kundan boshlab ko‘pi bilan besh ish kuni; 
-
boshqa bitimlar bo‘yicha – bitim to‘liq to‘langan kundan boshlab ko‘pi 
bilan besh ish kuni. 
T+R1 yoki T+R2 hisob-kitob kodlari bilan pulini bo‘lib to‘lash shartida 
sotilgan qimmatli qog‘ozlar qimmatli qog‘ozlar Markaziy depozitariysida 
sotuvchining depo schetida «yetkazib berish bloklangan» bo‘limida hisobga olinadi. 
Qimmatli qog‘ozlarni xaridorning hisobvarag‘iga o‘tkazish Birja HKKP 
topshirig‘i asosida, bitim bo‘yicha to‘lov to‘liq bajarilganidan so‘ng amalga 
oshiriladi.