O`zbekiston Respubliкasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi Termiz Davlat Universiteti

Eskirish konsepsiyalari

Avvalroq taʼkidlanganidek, Asosiy vositalar kutilgan foydalilik davriga asoslanib bir yildan koʻproq hizmat qilishi kutiladi. Biroq korxonalar asosiy vositani ishlab chiqarishdagi xissasini tan olishlari uchun ularni foydalilik davri tugashini kutishlari shart emas. Aktivning foydalilik davri davomida har hisob yilida, korxonalar aktivdan foydalanganliklaridagi isteʼmolni xarajat deb taʼn olishlari lozim. Bu konseptsiya eskirish deb ataladi. Eskirish shuni bildiradiki , bu jarayonda asosiy vositalar tannarxini eskirish kabi uning foydalilk davri ichida ratsional va sistematik usulda taqsimlanadi. Eskirish orqali, vositaga bogʻliq xarajat jamgʻarilgan daromadga bir xisob davrida moslashtiriladi.

Eskirish asosiy vosita turlarining 3 tasiga qoʻllaniladi; bino, yerni obodonlashtirish va asbob-uskuna, shu bilan birga vositalarning foydaliligi va imkoniyatlari ham ularning foydaligi davri mobaynida kamayib boradi. Yer uchun, bu odatda cheklanmagan foydalilik davri hisoblanadi,foydasizlik davri esa vaqt mobaynida oʻsib boradi, shuning uchun aktivning bu turi uchun eskirish hisoblash shart emas.

Eskirish buxgalteriya hodisasining bir turi hisoblanadi. Bu hodisa har yili xisob davriningoxirida qayd etilishi shart. Bu tushunchani gavdalantirish uchun, keling xisob yili korxona uchun 1- yanvarda boshlanadi deb hisoblaylik shuningdek xisob yilining oxiri 31-dekabr. Shunday qilib eskirish uchun hodisa har yili 31-dekabrda amalga oshirilishi mumkin. Biroq, korxona aktivni yilning oʻrtasidan foydalana boshlasa, shuningdek ular oylik eskirishni hisoblashlari lozim.

Shuningdek eskirish haqidagi ikkita koʻp uchraydigan tushunmovchiliklarni ham toʻgʻirlash muhimdir:

1. Eskirish bu aktivni baholash jarayoni emas. Aksincha, bu jarayon asosiy vosita tannarxini xarajat deb tan olish uchun ularni taqsimlash jarayonidir. Shunday qilib aktivni qoldiq qiymati ularni bozor qiymatiga taʼsir qilmaydi.

2.Aktiv qiymatini eskirish kabi tan olish bu ularni almashtirish uchun mablagʻ toʻplash emas. aslida, bu mablagʻ sarfini boshqa xarajatlar kabi qamrab olmaydi.