O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti Normurod Murodov fors tili

39- mashq. Quyidagi zarbo‘lmasalni eslab qoling.

دانا داند و پرسد و نادان نداند و نپرسد . dānā dānad-u porsad va nādān nadānad–u naporsad. Dono biladi va so‘raydi, nodon bilmaydi va so‘ramaydi.

واژه ها

soyabon	– čatr	چتر		kelmoq	– āmadan(ā)	آمدن
nimauchun	– čerā	چر ا		u er	– ānjā	آنجا
to‘rt	– čahār	چهار		osmon	– āsmān	آسمان
nima	– či	چی		ruxsat,ijozat	– ejāze	اجازه
nimadir	– čizi	چيزی		ahmad	– Ahmad	احمد
uy	– xāne	خانه		ammo	– amma	اما
uyqu	– xāb	خواب		buer	– injā	اينجا
o‘qimoq	– xondan (xon)	خواندن(خوان)		yog‘moq	– bāridan	باريدن
opa, singil	– xāhar	خواهر		ochiq	– bāz	باز
yaxshi	– xub	خوب		yomon	– bad	بد
yemoq, ichmoq	– xurdan (xur)	خوردن(خور)		aka,uka	– barādar	برادر
bermoq	– dādan (deh)	دادن(ده)		ota	– pedar	پدر
dono	– dānā	دانا		ota –ona	–pedaru mādar	پدرو مادر
ega bo‘lmoq	– dāštan (dor)	داشتن(دار)		so‘ramoq	– pārsidan (pors)	پرسيدن(پرس)
bilmoq	– dānestan (don)	دانستن(دان)		pista	– peste	پسته
talaba	– dānešju	دانشجو		besh	– panj	پنج
qiz	– doxtar	دختر		deraza	– panjare	پنجره
gazeta	– ruznāme	روزنامه		kiymoq	– pušidan (push)	پوشيدن(پوش)
qizil	– sorx	سرخ		ta(dona)	– tā	تا
nodon	– nādān	نادان		yosh, juvon	– javon	جوان
maktub	– nāma	نامه		paypoq	– jurāb	جوراب
yo‘q	– naxyer	نخير		choy	– čāy	چای
har	– har	هر		yozmoq	– navešta	نوشتن

درس ششم OLTINCHI DARS
ک Kof vaگ gof harflari
Kof va gof harflarining shakli bir-biriga o‘xshash. Ular bir-biri bilan yuqori qismiga qo‘yiladigan bir chiziq bilan farqlanadi. ک kof harfining yuqori qismiga bir chiziq, گ gof harfida esa ikki chiziq qo‘yiladi. Kof harfi "k" tovushini, gof harfi esa "g" tovushini ifodalaydi. Gof "g" tovushi arab tilida uchramaydi, bu harfni forslar kof "k" asosida yasaganlar.

Kof va gof harflari quyidagicha yoziladi

ک

so‘z boshi.	alohida	talaffuzi
ﮐ	ک	k
ﮔ	گ	g

Kof va گ gof harflari ا alif, ل lom harflari bilan kelganda ba’zi o‘zgarishlar ga uchraydi.

کا ﮐ+ ا= k + o = ko کار kor – ish کاج koj – egri

گا گ+ا= g + o = go گاو gov – qora mol گاری gori –arava

A rabcha kof va yevropacha „ k „ harflari qadimgi somiy tasviriy yozuvdagi kapp – kaft tasviri asosida hosil bo‘lgan.

40- tamrin. Quyidagi so‘zlarni yozing va o‘qing.

کوچِک، کِتاب، گَچ، کارخانه، کُجا، بُزُرگ، يِک، گَرم، ديگَر، سَگ، گَردِش، کَردَن، دانِشْگاه، دانِشْکَده، گُربه، گاو، گاهی، کار، کَبوتَر، گوش، سيگار، زِنْدَگی، کُمَک، گُرُسنه، ديگ، کارد، اَگَر، گِريه.

41- tamrin. Quyidagi so‘zlarni forscha yozing va o‘qing.

Sag, digar, gardeš, yek, garm, kār, kardan, bozorg, kuček, dānešgāh, dāneškade, gorbe, kārxāne, kojā, gāv, gāhi, guš, ketāb, sigār, gač, zendegi, komak, dig, kārd, gorosne.

Qo‘shma fe’llar

Fors tilida sodda fe’llar bilan bir qatorda qo‘shma fe’llar ham qo‘llaniladi. Ot yoki sifat va ko’makchi fe’llar bilan yasalgan fe’llar qo‘shma fe’llar deyiladi. Qo‘shma fe’llar tarkibiga kirgan sodda fe’llar o‘z leksik ma’nolarini yo’qotib, ko‘makchi vazifasini bajaradi. Qo’shma fe’llar bir sintagma holatda, so‘zlar orasi pauzasiz to‘xtam) , bir urg‘u bilan talaffuz qilinadi.

کار کردن kӓr kardan– ishlamoq درس خواندن dars xӓndan – o‘qimoq.

Bo’lishli gaplarda urg‘u qo‘shma fe’llarning ot qismiga, bo‘lishsiz shaklli fe’llarda esa kuchli urg‘u inkor yuklamaga, ikkinchi kuchsiz urg‘u esa shaxs-son qo‘shimchalariga tushadi.

کار نمی کنم kӓr nemikonam– ishlamayapman درس نمی خوانم dars nemixӓnam– o‘qimayapman.

42- tamrin. Quyidagi gaplarni o‘qing va yozing.

ما دَر تِرْمِذ زِنْدَگی می کُنيم. برادرم در تاشکند زندگی می کند. او در تهران کار می کند. تو به دوستَت کُمک نمی کنی. هر روز با پسرم گردش می کنم. شما در دانشگاه درس می خوانید. امروز ما استراحت می کنيم. از اُزبکی ترجمه می کنيم. دُختَرَم با سَگَش گَردِش می کُنَد. مَن سَگ نَدارَم . کارد اينجاست. اين کارخانه کُجاست؟ مَن سيگار نمی کَشَم.

43- mashq. Quyidagi gaplarni fors tiliga tarjima qilib yozing.
Men Termiz shahrida yashayapman. Mening do’stim Tehronda yashayapti. Mening tanishim Toshkent shahrida yashaydi. Sen Tabrizda yashayapsan. Biz shaharda yashayapmiz. Siz qaerda yashaysiz? Men har kuni qizim bilan sayr qilaman. Ahmad o‘z ota-onasiga yordam beradi. Uning opasi menga yordam beradi. Biz Universitetda o‘qiymiz. Biz har kuni Fors tiliga tarjima qilamiz. Sen qayerda o‘qiysan? Shopur va uning akasi Tabrizda ishlayapti. Sen qayerda ishlayapsan?
فFe harfi

Fe harfining yozilish ikki qismdan iborat. Harfning bosh qismi aylana qilinib, so‘ng ikkinchi qismi xuddi be harfga o‘xshab satr chizig‘ida yoziladi.

Fe harfi quyidagi ko‘rinishga ega
4

so‘z boshi.	alohida	talaffuzi
ﻓ	ف	f

4- tamrin. Quyidagi so‘zlarni o‘qing va yozing.

آفتاب، رَفْتَن، سَفَر، هَفت، فارسی، بَرف، فَردا، پَسفردا، سُفره، فِنجان، سِفيد، فَراوان، فارس، فِردوسي، کيف.

45- tamrin.Quyidagi gaplarni fors tiliga tarjima qilib yozing.

Fardā, āftāb, sofre, pasfardā, raftan, fārs, fārsi, fenjān, sefid, farāvān, haft, Ferdosi, barf.

اَحمَد و فَرح

زِمِستان هَوا سَرد اَست. کوه و تَپه پُر اَز بَرف اَست. گاهی باد می وَزد. اَحمَد و فَرح هَنوز کوچِک هَستَند. آنها دَر دَبِستان دَرس می خوانَند. زِمِستان آنها زود به خواب می رَوَند و زود بيدار ميشوَند. چايی با نان و پَنير يا گاهی شير ميخورَند و به دَبِستان می رَوَند. دَبِستان به خانه شان نَزديک اَست و آنها هَميشه پياده به آنجا می رَوَند. آنها به فارسی ميخوانَند و می نِويسَند. مادَرِشان پَرَستار اَست. پِدَرِشان دُکُتر اَست. آنها دَر بيمارِستان کار می کُنَند. بيمارِستان بُزُرگ اَست.

زِمِستان سه ماه دارَد: دِی، بَهمَن، اِسفَند. زِمِستان تمام می شَوَد. بَهار می رَسَد، آفتاب پُر نور می شَوَد. هَوا گَرم می شَوَد. بَنَفشه پيدا می شَوَد. بَهار دَر ايران بُنَفشه فََراوان اَست. بَهار سه ماه است: فَرَوردين، اُرديبِهِشت و خُرداد. تابِستان اَحمَد و فَرَح دَرس نمی خوانَند، اِستِراحَت می کُنَند. به دِه می رَوَند. پِدَربُزُرگ و مادَربُزُرگِشان دَر دِه زِندَگی می کُنَند. فَرَح و اَحمَد به آنها کُمَک می کُنَند. تابِستان هَم سه ماه است: تير، مُرداد و شَهريوَر. اَحمَد و فََرَح اين سه ماه دَر ده می مانَند. آنها پاييز به دَبِستان می رَوَند. پاييز سه ماه است: مِهر ، آبان، آذَر.

46- tamrin. Quyidagi savollarga javob yozing.

آيا زمستان هوا سرد است؟ کوه و تپه پر از چيست؟ احمد و فرح بزگ هستند؟ آنها کجا درس می خوانند؟ مادرشان کيست؟ پدر و مادرشان کجا کار ميکنند؟ بيمارستان بزرگ است؟ زمستان آنها زود بخواب ميروند؟ کی بيدار ميشوند؟ چايی با چی ميخورند؟ شير می خورند؟ زمستان چند ماه است؟ بهار آفتاب پر نور است؟ هوا گرم ميشود؟ بنفشه پيدا ميشود؟ بهار چند ماه است؟ تابستان احمد و فرح درس ميخوانند؟ تابستان گجا می روند؟ پدربزرگشان در ده زندگي ميکنند؟ فرح و احمد به کی کمک می کنند؟ پاييز باز به دبستان می روند؟

Quyidagi zarbulmasalni yodlang.

کوه به کوه نمی رسد آدم به آدم می رسد kuh be kuh namirasad, ādam be

ādam mirasad – Tog‘ bilan tog‘ uchrashmaydi, odam bilan odam uchrashadi.

واژه ها

nurli	– por nur	پر نور		suv	– āb	آب
piyoda	– piyāde	پياده		obon (8-oy .23.10–21.11)	– ābād	آبان
paydo bo‘lmoq	– peydā šodan	پيدا شدن		odam	– ādam	آدم
yoz	– tābestān	تابستان		ozar (9-oy 22.11–21.12)	– āzar	آذر
tepalik	– tape	تپه		oftob	– āftāb	آفتاب
tir(4-oy. 22.04–22.05)	– tir	تير		o‘rdibehesht(2–oy.22.11–21.12.	– ordibehešt	اُرديبهشت
tarjima qilmoq	– tarjume kardan	ترجمه کردن		istirohat qilmoq	– esterāhat kardan	استراحت کردن
tugamoq	– tamām shodan	تمام شدن		esfand (12-oy. 20.02–21.03)	– esfand	اسفند
bir nechta	– čand	چند		shamol	– bād	باد
xo‘rdod(3–oy. 22.05–21.06)	– xordād	خرداد		yana	– bāz	باز
universitet	– dānešgāh	دانشگاه		qor	– barf	برف
boshlang‘ich maktab	– dabeston	دبستان		katta	– bozorg	بزرگ
dars	– dars	درس		binafsha	– banafše	بنفسه
o‘qimoq	– dars xāndan	درس خواندن		uxlamoq–	be xāb raftan	به خواب رفتن
vrach	– doktor	دکتر		bahman(11-oy. 21.01–19.02)	– bahman	بهمن
yugirmoq	– davidan(dav)	دويدن( دَو)		uyg‘onmoq	– bidār šodan	بيدار شدن
dey (10-oy.22.12–20.01)	– dey	دِی		shifoxona	– bimārstān	بيمارستان
yetmoq	– rasidan	رسيدن		kuz	– pāiz	پاييز
bormoq	– raftan	رفتن		bobo	– pedar bozorg	پدر بزرگ
kichik	– kuček	کوچک		hamshira	– parastār	پرستار
tog‘	– kuh	کوه		qish	– zemestān	زمستان
ba’zan	– gāhi	گاهی		hayot	– zendagi	زندگی
sayr qilmoq	– gardeš kardan	گردش کردن		ko‘p, ziyod	– zeyād	زياد
isimoq	– garm šodan	گرم شدن		oq	– sefid	سفيد
oy	– māh	ماه		it	– sag	سگ
momo	– modar bozorg	مادر بزرگ		sigaret	– sigār	سيگار
qolmoq	– mondan	ماندن		sigaret chekmoq	– sigār kašidan	سيگار کشيدن
matn	– matn	متن		bo‘lmoq	– shodan (shou)	شدن(شو)
mo’rdod (5-oy. 23.07–22.08)	– mordād	مرداد		shamsi	– šamsi	شمسي
mehr (7-oy.23. 09–22.10)	– mehr	مهر		shahrivar (6-oy.23. 08–22.09)	– shahrivar	شهريور
yaqin	– nazdik	نزديک		ko‘p	– farāvān	فراوان
hijriy	– hejri	هجری		farah (ism)	– farah	فرح
barchasi	– harč	هر چه		erta	– fardā	فردا
etti	– haft	هفت		farvardin(1-oy. 21. 03–20.04)	– farvardin	فروردين
hafta	– hafte	هفته		ish	– kār	کار
ham	– ham	هم		ishlamoq	– kār kardan	کار کردن
hanuz	– hanuz	هنوز		korxona	– kārxāne	کارخانه
esmoq	– vazidan	وزيدن		pichoq	– kārd	کارد
bir	– yek	يک		qayer	– kojā	کجا
yordamlashmoq	– komak kardan	کمک کردن		tortmoq, chekmoq	– kašidan	کشيدن

درس هفتم YETTINCHI DARS

لlom harfi
"Lom" harfi so‘z boshida va so‘z o‘rtasida alif harfiga o‘xshash, lekin o‘zidan keyingi harf bilan ulanib yoziladi."Lom" harfining alohida shakli ikki unsurdan iboratdir. Satr ustida yoziladigan qismi "alif"ga , satr ostiga yoziladigan qismi esa "nun " harfiga o‘xshaydi.