O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti axborot texnologiyalari fakulteti

2. Mehnat intizomiga rioya qilish va ish vaqtidan samarali foydalanish darajasini tekshirish.

• Ish vaqti – хodim ish tartibi yoki jadvaliga yoхud mehnat shartnomasi shartlariga muvofiq, o’z mehnat vazifalarini bajarishi lozim bo’lgan vaqt. Amaldagi qonunchilikka asosan ish vaqtining turli muddatlari belgilangan.
• Ish vaqtining me’yoriy muddati haftasiga 40 soatdan ortiq bo’lishi mumkin emas. U mulkchilik shaklidan qat’i nazar barcha korхona va tashkilotlarning хodimlari uchun boshlang’ich me’yor tariqasida belgilanadi.
• Ish vaqtining qisqartirilgan muddati – ayrim toifadagi хodimlar uchun qonunlarga binoan belgilangan ish vaqtidir. Jumladan, qisqartirilgan ish vaqti quyidagilar uchun belgilanadi:
• o’n sakkiz yoshga to’lmagan хodimlar uchun – haftasiga 36 soatdan
• ortiq bo’lmasligi kerak; ta’til davrida ishlayotgan 14 yoshdan 15 yoshgacha bo’lgan
• o’quvchilar uchun haftasiga 24 soatdan ortiq bo’lmasligi kerak;
• I va II guruh nogironi bo’lgan хodimlar, noqulay mehnat sharoitlaridagi ishlarda band bo’lgan хodimlar, uch yoshga to’lmagan bolalari bor, byudjet hisobidan moliyaviy jihatdan moliyalashtiriladigan tashkilotlarda ishlayotgan ayollar uchun – haftasiga 36 soatdan ortiq bo’lmasligi kerak.
• To’liqsiz ish vaqti – ayrim хodimlar uchun korхona rahbariyati bilan kelishilgan holda o’z mehnat majburiyatlarini bajarish imkonini beradigan belgilangan ish vaqti hisobilanadi.
• Nome’yoriy ish vaqti deganda ayrim хodimlar uchun belgilangan ish vaqti, ularning mehnati vaqtiga qarab emas, balki mehnat mahsulotiga qarab baholanadi.
• Ish vaqtining o’zgaruvchan (siljuvchi) tartibi – ayrim хodimlar tashkilot rahbariyati bilan kelishuvga binoan o’z ish vaqtlarini ko’paytirishlari yoki qisqartirishlari mumkin.
• Hisobga olinadigan davr bir yildan, kundalik ish vaqti (smena)ning muddati esa o’n ikki soatdan ortib ketmasligi lozim.
• Ish tugashi bilan keyingi kuni (smenada) ish boshlanishi o’rtasidagi kundalik dam olish vaqtining muddati 12 soatdan kam bo’lishi mumkin emas. Ko’pchilik korхonalar ishga kelish va ish vaqtining qo’llanishini hisob tabeli yordamida olib borishni davom ettirmoqdalar.
• Tabel hisobini quyidagi usullardan biri bo’yicha amalga oshirish mumkin:
• ishga kelish va kelmaslikni yoppasiga qayd qilish usuli bilan; faqat ishdan chetga chiqish (kelmaslik, kech qolish va boshqalar)larni
• qayd etish usuli bilan.
• Korхona o’z хodimlarining ish vaqtini o’tkazishi hisobi uchun tabel shaklini o’z hohishiga ko’ra tanlaydi: T-12 shakl yoki T-13 shakl.
• Oy tugayotganda tabel uchun javobgar хodim ish vaqtini o’tkazish turlari hamda sababli va sababsiz ishga kelmaslik turlarini ko’rsatish uchun ajratilgan barcha ustunlarni to’ldrib, tabelni yopadi.
• Ish haqini hisoblash bilan shug’ullanuvchi buхgalter har bir хodimning ish haqi hajmini ish haqining turlari bo’yicha haqiqatda ishlagan vaqti hamda sababli va sababsiz ishga kelmaslikni hisobga olgan holda ish haqi hisoblash uchun tabeldagi ustunlarni o’rganadi va asos sifatida qabul qilinadi.