kerak. Hamkor, kontragent, bankirlar orqali tashkilot va boshliklar haqida
ko’proq ma’lumotga ega bo’lish kerak.
1. SHartnomani imzolashda konragent vakili yuridik huquqiga yoki
vakolatiga ega ekanligiga ishonch xosil qilish kerak. shuning uchun
tijorat tashkilotlarning vakillari bilan muzokaraga kirishishdan olin vakil
vakolatga ega yoki ega emasligini bilishimiz lozim.
Bu kabi vakolatning yo’qligi vakillarning sharnomani imzolashda
qilgan xizmatlari uchun haq to’lamasligiga yoki xizmat uchun to’langan
haqning qaytib olinishiga olib kelishi mumkin. Bu turdagi faoliyat ko’p
hajmdagi nuqsonlarga ega bo’ladi.
Amaliyotning ko’rsatishicha, ko’p hollarda kontragentlar o’z
ma’suliyatiga sovuqqonlik bilan yondashadilar va uni suistemol qilgan
holda, shartnomani imzolashga shaxs vakolatiga ega emasligini e’lon
qilishadi (bu qalloblikning eng kup tarqalgan usullaridan biridir). Bu
holga tushmaslik uchun undan kerakli bo’lmagan
xujjatlarni taqdim
qilishni so’rash lozim.
Agar korxona boshligi kontragent sifatida chiqsa, uni tayinlaganligi
haqidagi xujjatlar bilan tanishib chiqish kerak yoki korxona
ta’sischilarining majlisi haqidagi protokol bilan tanishib chiqish lozim
(tijorat tashkilotlar uchun). So’nggi vaziyatni e’tiborga olgan holda
quyidagilarga e’tibor berish lozim. Oxirgi paytlarda bir xil korxonalarda
asosan yollanib ishlaydigan direktorlar ma’suliyati ta’sischilar tomonidan
cheklanadi va uni boshqaruvchilarning direktorlar va ta’sischilar kengashi
orqali ma’suliyati belgilanishi mumkin. Masalan, tashkilot ustavidagi
“Direktor kompitenti” bulimida direktor 10 mln.dan oshiq summada
shartnoma tuzishi mumkin ekanligi ko’rsatilgan bo’lishi mumkin, bu
direktorlar kengashida ruxsat beriladi. SHuning uchun tashkilot
kontragentining yuqorida ko’rsatilgan bulimi bilan tanish bo’lishi
kerak
va direktorning ma’suliyati cheklanmaganligiga ishonch xosil qilish
kerak. Agar vakil ishonchnoma bilan ish ko’rayotgan bo’lsa,
ishonchnomada tashkilot boshlig’ining imzosi va muhri bo’lishi kerak,
yana u qaysi sanada berilganligi (agar sana ko’rsatilmagan bo’lsa
ishonchnoma bekor xisoblanadi) uning amal qilish vaqtiga e’tibor berish
shart.
2.SHartnoma shartlarini ishlab chiqish paytida uning aniq va ravonligiga
ishonch qabul qilinadi. SHartnomada har bir so’z ma’noga ega. Agar
biror atama yoki so’z tushunarsiz bo’lsa, mutaxasislarga murojat qilish
kerak. Baxs natijasida kontragent shartnomadagi har bir noaniqlikni o’z
foydasiga hal qilish mumkin. Bundan tashqari, hamkor o’zi ham
shartnomaga noaniq shakllangan so’zlarni qo’shib yuborishi mumkin (bu
so’zlar ma’nosi faqat ungagina tushunarli bo’lishi mumkin) bunda
ikkinchi tomon manfaatlarini ancha chegaralab qo’yish mumkin.
Ko’p hollarda noaniqlik xalqaro savdo-sotiq sohasida yo’l qo’yiladi,
bu esa shartnomaning yuridik asosini tashkil qiladi. Ba’zan suv
transportida “SIF” savdo atamasi ishlatilib, bu quruqlikdagi transportlar
(temir yul, avtomobil) yoki aralash turdagi transportlar (xar
xil turdagi
transportlar) ham ishlatiladi. SHartnoma tomonlar aniq nimani nazarda
tutganligi mavhumligi, maxsulot yetkazilgan vaqti va xavf-xatarning
sotuvchidan oluvchiga o’tish kabi masalalarning kelib chiqishiga olib
keladi.
3.Ma’suliyatdan ozod kiluvchi sharoit shartlarini shakllanishida, u yoki
bu tomonlarning holatlarini
xisobga olish kerak, bu esa shartnomadagi
mulk javobgarligini oshishiga yoki kamayishiga olib kelishi mumkin.
SHartnomadagi kiritilgan bir qator shartlar majburiyat buzilganda ham
ma’lum sharoitlarga ko’ra undan ozod qilinishi mumkin. Qoida bo’yicha
xo’jalik sudi zarar ko’rgan tarafdan zarar miqdoriii undirib beradi. Bu
shartnomada ko’rsatilgan taqdirdagina amalga oshiriladi.
4. SHartnoma loyihasi tayyor bo’lganda, uni yana bir marta
mukammalligini tekshirib ko’rish kerak. CHunki, unda ko’p ma’noli
so’zlar yoki boshqa xatolar bo’lishi mumkin.
SHartnoma-bu qonuniy xujjat. Uni ma’suliyatli mutaxasizlarsiz
tuzib bo’lmaydi. YUrist u yoki bu shartlarni huquqiy oqibatlarshsh
aniqlab berishi shart va ma’lum bir punktlarning yangi variyatlarini taklif
qilishi mumkin. SHuning uchun shartnoma imzolashdan oldin yurist bilan
maslaxatlashish kerak.
4. Ko’pgina tadbirkorlar xar xil turdagi shartnomalardan keng ko’lamda
foydalanadilar. Ularning namunalari xozirgi paytgacha xar xil
to’plamlarda mutaxasislar tavsiyanomasida taqdim etilmoqda. Mininum
shartlarni yoz ichiga olgan juda qisqa shartnomalar qatorida (tovar
miqdori va nomini
uz ichiga oluvchi shartnoma, yetkazib berishning
boshlangich narxi, maxsulot sifatiga talab, yetkazib berish vaqti, to’lov
shartlari) ko’p hollarda ko’p betli va to’liq shartnomalar tuziladi. U
ko’pgina shartlarni o’z ichiga oladi. Qisqa turdagi shartnomalar bo’sh
qolgan joylari shartlari bilan to’ldirilishini talab qilinadi. Arbitraj
amaliyotini ko’rsatishicha u haqda ko’p hollarda unitiladi va kutilmagan
zararlarga olib keladi. Ayni paytda to’liq shartnomalar ham kutilgan
natijalarni bermaydi.
Birinchidan, ko’pincha bunday shartnomalar ko’p hollarda trafaret
usulida tuziladi. Bunda tovari turiga yetarli darajada e’tibor berilmaydi.
Tovar turi esa oldi sotdi, yoki boshqa turdagi
shartnomalariing predmeti
bo’lib xisoblanadi. Bir xil shartlar oziq-ovqat va sanoat tovarlari
munosabatida nazarda tutiladi.
Ikkinchidan, bir xil turdagi shartnomalar hamkor qanaqa
bo’lishidan qati nazar tuziladi.
Uchinchidan, intilish shartnomada xar xil holatlarni e’tiborga
oladi. Malum bo’lishicha shartnomada hamma narsani ham xisobga
olishning iloji yo’q. Turistik biznesni xavfsizlantiradigan universal
formalar yo’q.
Do'stlaringiz bilan baham: