O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti

rasm. Kredit bo’yicha foizlarning tasniflanishi.

Amaliyotda foiz stavkasini hisoblashning turli usul va yo‘llari mavjud. Masalan bank amaliyotida oddiy hamda murakkab foizlar hisoblanadi.

Oddiy foizlar qisqa muddatli kreditlashda qo‘llanib shartnomaga asosan foizlarni hisoblash har chorakda bir marta yoki boshqa muddatda amalga oshiriladi. Bunda qarz oluvchining asosiy qarz summasini hisobga olgandagi to‘lovlar hajmi quyidagicha:
S=P*(1+n*i); Bunda:
S-boshlang‘ich qarzni hisobga olgandagi kredit bo‘yicha to‘lov summasi; P-boshlang‘ich qarz;
i- foiz stavka;
n-ssuda muddati.
Murakkab foizlar asosan uzoq muddatli kreditlashda foydalanalib bunda hisoblangan foizlar kreditorga bitim oxirigacha to‘lanmay balki qarz asosiy summasini oshiradi.
Bu usuldan foydalanganda hisoblangan foizlar qarz summasiga qo‘shilib ularga foiz hisoblash davom ettiriladi. Murakkab foizlarni hisoblash formulasi quyidagicha:
S=P*(1+i)ⁿ -o‘zgarmas foiz stavkasi uchun;
^S=P*(1+i1^{)n1 *(1+i}2^{)n2 *. *(1+i}k^{)nk - o‘zgaruvchan foiz stavkalar uchun;}
Bunda:
S- dastlabki qarz summasi;
i- dastlab berilgan qarz summasi; n-foiz stavkalar;
k-o‘zgargan foiz stavkalar.
Depozitlar va kreditlar bo‘yicha foiz stavkalari, ularning summasi, ularni to‘lash vaqti, davri, to‘lash shartlari va boshqalar mijoz bilan bank o‘rtasida kelishib olinadi va tuziladigan shartnomada aks ettiriladi. Kreditlar bo‘yicha foiz stavkalar kreditning muddati, qarz oluvchi tomonidan tavsiya qilingan garov holati va qiymati, uning likvidliligiga, kredit resurslari baxosiga, kredit riskining darajasiga qarab tijorat banki tomonidan mustaqil belgilanadi va u kredit shartnomada aks ettiriladi. Kredit bo‘yicha foizlar muddati kelganda memorial order bilan rasmiylashtirilib, mijozning asosiy talab qilib olinguncha bo‘lgan depozit hisobvarag‘idan grafik bo‘yicha undirib olinadi.