O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiyot

Energiya sarfi.
Odam organizmida kecha-kunduz davomida sarflanadigan 
energiya uch qismdan iborat. 
1. Asosiy moddalar almashinuvini ta'minlash uchun sarflandigan energiya. 
Bu energiya nafas olish, yurak, buyrak, jigar va boshqa hayotiy muhim organlar 
normal ishlab turishini ta'minlash uchun sarflanadi. Bu energiyaning miqdori 1 
soatda 1kg tana massasiga 1 kkalga teng. 
2. Ovqatni hazm qilishga sarflanadigan energiya iste'mol qilingan ovqatni 
hazm qilish uchun oshqozon-ichaklar, jigar, oshqozon osti bezi kabi 
organlarning ishi kuchayadi va ular energiya sarflaydi. Sarflangan energiyaning 
miqdori ovqat tarkibiga bog'liq. 
3. Odam bir kecha-kunduzda bajaradigan ishiga sarflanadigan energiya. 
Bu energiya miqdori har 1odamning kasbiga,ko'p yoki oz harakatlanishiga 
bog'liq. Aqliy mehnat bilan shug'ullanuvchilar kam, jismoniy mehnat bilan 
shug'ullanuvchilar ko'p energiya sarflaydi. 
1g Oqsil organizmda kislorod bilan oksidlanganda 4,1 kkal, 1g 
ё
g'-9,3 kkal, 
1g uglerod-4,1 kkal energiya hosil qiladi. Odamda kecha-kunduzlik ovqatdan 
hosil bo'ladigan energiya miqdori sarflanadigan energiya miqdoriga teng 
bo'lishi kerak. 
Bolalar va o'smirlarda iste'mol qilingan ovqatdan hosil bo'ladigan energiya 
miqdori sarflanadigan energiyaga nisbatan ko'proq bo'lishi lozim. Chunki 
ma'lum miqdorda energiya yosh organizmning o'sishi va rivojlanishi uchun 
sarflanadi. 
 
Ovqatlanish tartibi va ovqatlanish gigiyenasi 

---

102 
Bolaning bir kunda 
е
ydigan ovqati shu vaqt ichida sarf etilgan en
е
rgiya 
o`rnini qoplashi va o`sishni ta'minlashi k
е
rak. Bolalarni ovqatlantirishda ovqat 
tarkibidagi mahsulotlar nisbatini olish k
е
rak. Umumiy o`rta ta'lim maktablarida 
va maktab int
е
rnatlarida birinchi sm
е
nadagi o`quvchilarga ertalabki nonushta 
7.30dan 8gacha bir kunlik ovqat normasining 25%, ikkinchi nonushta 11-12 da 
ovqat normasining 15-20% ni, maktabdan qaytgandan so`ng tushlik 
е
yishi 
k
е
rak, bu ovqat normasining 35% tashkil etadi, k
е
chki ovqat 19-20 da ovqat 
normasining 20-25% tashkil etishi k
е
rak. 
Oziq moddalari en
е
rgiya manbai va qurilish mat
е
riali hisoblanadi. Shuning 
uchun ular to`la qimmatli ovqat 
е
yishlari k
е
rak. Shundagina ular yaxshi o`sadi, 
turli kasalliklarga chidamli bo`ladi. Bolalar ovqati barcha zaruriy moddalardan, 
o`simlik va hayvon mahsulotlaridan, sifatli mahsulotlardan va 
е
tarli darajada 
bo`lishi, to`q tutishi k
е
rak. Ovqatlanish tug`ri tashkil qilish katta ahamiyatga ega. 
o`rta maktab o`quvchilari 4 marta ovqatlanishlari, nimjon bolalar t
е
z-t
е
z 
ovqatlanishlari zarur. Ovqatlanishda shaxsiy gigiyenaga, stol atrofida o`zini 
tutishga, dasturxon go`zalligiga rioya qilish k
е
rak. Xayotda ovqatdan zaharlanish 
ko`p uchrab turadi.
Katta yoshli odam uchun 1 kecha-kunduzda o'rta hisobda 100g 
ё
g' kerak. 
Iste'mol qilingan 
ё
g'ning 70-75% hayvon, 25-30% o'simlik o'silik 
ё
g'idan iborat 
bo'lishi shart. 6 Oylikdan 4 yoshgacha bo'lgan bolalarning har kg vazniga 3,5-4 
g, maktabgacha yoshda 2-2,5g 
ё
g' zarur. Yog`
’
larni yetishmaganda bola ozib 
ketadi, organizmning chidamliligi pasayadi. Yog`'larni ortiqcha qabul qilganda 
oziq moddalar va oqsillarni o'zlashtirish buziladi.