O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

ТАЯНЧ-ТРОФИК ЁКИ БИРИКТИРУВЧИ 
ТЎҚИМАЛАР 
Бy тўқималар асосан организмнинг ички қисмини ташкил этиб, 
мезенхима кўртагидан ҳосил бўлади. Бириктирувчи тўқима уч гуруҳга: қон 
ва лимфа тўқимаси, тоғай ва суяк тўқимаси (зич бириктирувчи тўқима), 
силлик мускул тўқимасига бўлинади.
Қон ва лимфа тўқимаси эмбрионал ривожланишда томирлар билан 
бирга бир вақтда пайдо бўлади.

---

8 
Қон суюқ бириктирувчи тўқима бўлиб, қон плазмаси — суюқ қисми ва 
қоннинг шаклли элементларидан иборат. Қон плазмаси рангсиз, тиниқ, бир 
оз ёпишқоқ суюқлик бўлиб, унинг таркибида оқсиллар, углеводлар, еғлар, 
минерал тузлар ва бошқа моддалар сақланади. Қон плазмаси қон шаклли 
элементларининг ички мухити хисобланади. Қонда уч хил шаклли 
элементлар: қизил қон таначалари (эритроцитлар), оқ қон таначалари 
(лейкоцитлар) ва қон пластинкалари (тромбоцитлар) бўлади. Эритроцитлар 
икки томони ботиқ диск шаклидаги ҳужайралар бўлиб, таркибида 
гемоглобин моддаси сақлайди. Гемоглобин кислород билан бирикади ва 
мустаҳкам бўлмаган оксигемоглобин ҳосил қилади. Иликда яратилаётган ёш 
эритроцитларда ядро бўлади. Қон томирларига тушган эритроцитларда ядро 
бўлмайди. Эритроцитлар ўпка ҳужайраларида кислородни бириктириб олиб, 
организмдаги барча ҳужайраларга етказиб беради, карбонат ангидрид гази 
хам қисман reмоглобин ёрдамида ўпка орқали ташқарига чиқарилади. ўрта 
ёшдаги эркакларнинг 1 мм
3
қонида ўрта хисобда 5 млн, аёлларда эса 4,5 млн 
дона эритроцит бўлади.
Лейкоцитлар ҳар хил шаклдаги рангсиз ҳужайралар бўлиб, 1 мм
3
қонда 
6-8 
минг дона бўлади. Лейкоцитлар иккига бўлинади: донадор 
(гранулоцитлар) ва донасиз (aгpaнулоцитлар). Донадор лейкоцитлар 
цитоплазмасида махсус доналар бўлади. Улар бўялишига қараб, нейтрофил, 
эозинофил ва базофил лейкоцитларга бўлинади.
Донасиз лейкоцитларга лимфоцитлар билан моноцитлар киради. 
Лейкоцитлар турли микроб ва ёт моддаларни ютиш (фагоцитоз) хусусиятига 
эга. Бу хусусияти организмни турли касалликлардан ҳимоя қилишда, яъни 
иммунитет пайдо бўлишида катта ахамиятга эга. Тромбоцитлар юмалоқ, 
овал, нотўғри кўпбурчак шаклдаги қон пластинкалари бўлиб, эритроцитларга 
қараганда 3-4 марта майдадир. Улар бир-бирига ёпишиб қолиш хусусиятига 
эга бўлиб, қоннинг ивишида иштирок этади.
Лимфа-плазма ва шаклли элементлардан иборат, лекин лимфада 
эритроцитлар бўлмайди. Лимфа организмда моддалар алмашинуви 
процессида иштирок этади. Лимфа суюқлиги лимфа томирлар системасида 
ҳаракатланади.