O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
БОШ МИЯНИНГ ТУЗИЛИШИ 
11 
1 
2 
3 
4 
5 
11-расм. 
1-Узунчоқ мия; 
2-Мияча; 
3-Кўприкча; 
4-Ўрта мия; 
5-Оралиқ мия; 
6-Катта ярим шарлар. 
6 

---

133 
Дўмбоқ орқаси ички ва ташқи тиззали таначалардан иборат. 
Ўнг ва чап томондаги ички тиззали таначалар кўрув дўмбоғининг 
остига жойлашиб, тўрт тепаликнинг пастки тепачалари билан уларнинг 
оёқчалари орқали қўшилади ва улар билан бирга пўстлоқ ости эшитув 
маркази вазифасини бажаради.
Ўнг ва чап томондаги ташқи тиззали таначалар кўрув тепалигининг 
ёстиғи остида жойлашган бўлиб, улар тўрт тепаликнинг устки иккита 
дўмбоғига уларнинг оёқчалари орқали қўшилади ҳамда кўрув дўмбоғининг 
ёстиғи билан бирга пўстлоқ ости кўрув маркази вазифасини бажаради.
Дўмбоқ ости соҳаси (гипоталамус)га учинчи қоринчанинг пастки ва 
олдинги томонида жойлашган қисмлар, яъни кулранг дўмбоқча, миянинг 
остки ортиғи-гипофиз (оёқчаси билан), кўрув нерви кесишмаси, кўрув йўли 
ва сўрғичсимон таналар киради. Кулранг дўмбоқча олий вегетатив 
марказдир, у моддалар алмашинувини ва иссиқ-совуқни тартибга солиб 
туради. Гипофиз бези кўрув нерви кесишмаси билан сўрғичсимон таналар 
оралиғидаги кулранг дўмбоқчанинг махсус воронкасимон ўсимтасига 
осилган ҳолда (оёқчаси ёрдамида), бош суяги олдидаги понасимон суякнинг 
турк эгари чуқурчасида жойлашади, ички секреция безлари қаторига киради. 
Сўрғичсимон таналар бир-биридан эгатча билан ажралиб туради, улар 
таркибидаги кулранг моддалар ҳид билиш вазифасини ўтайди.
Умуман олганда, гипоталамусда вегетатив нерв системасининг маркази 
жойлашган бўлиб, у орқали ички органлар функцияси, моддалар 
алмашинуви, тана ҳароратининг доимийлиги таъминланади, оч қолиш ва 
тўйиш, уйқу, ҳаяжонланиш, кайфиятнинг ўзгариши кабилар бошқарилади. 
Гипоталамуснинг нерв ҳужайраларидан махсус нейрогормонлар ажралиб, 
улар гипофиз ишининг бошқарилишига таъсир кўрсатади.