O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

Жинсий безларга уруғдон ва тухумдонлар кириб, улар жинсий 
ҳужайралар билан биргаликда жинсий фаолиятни бошқариб турадиган 
жинсий гормонлар ишлаб, қонга чиқариб берадилар. Жинсий гормонлар 
жинсий аъзолар функциясининг ҳамма томонларига, жумладан, организм 
умумий ҳолатига, иккиламчи жинсий белгиларнинг пайдо бўлишига ва 

---

127 
бошқа жараёнларга таъсир кўрсатади. Уруғдонда эркаклик жинсий гормони 
тестостерон, андестрон, изоандестрон ва бошқаларишлаб чиқарилади. Энг 
фаоли тестостерон ҳисобланади. Бу гормонни уруғдонда учрайдиган Лейдиг 
ҳужайралари ишлаб бериб, у ўсмирларда балоғатга етиш белгилари юзага 
келишига таъсир кўрсатади.
Аёллар тухумдонларидаги фолликулаларнинг ҳужайраларида аёллар 
жинсий гормонлари – прогестерон, эстерон, эстереол, эстрадеол 
гормонлари ишлаб чиқарилиб,бевосита қонга қуйилади. Бу гормонлар 
аёлларда жинсий циклга, иккиламчи жинсий белгиларга, бачадон,қин 
шиллиқ пардаларининг ўсишига, сут безларининг етилишига, оқсиллар, 
анорганик моддалар, калий алмашинувига таъсир кўрсатади. 
Ошқозон ости бези ошқозоннинг пастки ва орқа соҳасида биринчи бел 
умуртқаси рўпарасида жойлашган бўлиб, узунлиги 16-20 см, вазни 70-80 г. У 
аралаш без бўлиб, тўқимасининг 98-99 % ташқи секреция функциясини 
бажаради ва овқат ҳазм қилишда иштирок этувчи ферментларни ишлаб 
чиқаради. Без тўқимасининг 1-2 %, яъни Лангерганс оролчаси қисми ички 
секреция функциясини бажариб, унда инсулин, глюкагон, гастрин 
гормонлари ишлаб чиқарилади. Инсулин қон таркибидаги глюкозанинг 
мускул ва нерв ҳужайраларига ўтишини таъминлайди. Глюкагон гормони 
гликогенни глюкозага айлантириб, қонга ўтказади, натижада қонда глюкоза 
миқдори 0,1-0,5 % гача кўпаяди. Гастрин гормони қон орқали ошқозоннинг 
фермент ажратиш функциясини бошқаришда иштирок этади.