O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi tеrmiz davlat univеrsitеti tabiiy fanlar fakultеti

Сўлак безлари. Оғиз бўшлиғида тарқоқ ҳолдаги майда ва тўпланган 
йирик сўлак безлари бўлиб, улар ҳар доим сўлак ишлаб чиқариб, оғизни 
намлаб туради ва овқатнинг қисман бўлишида иштироқ этади. 
Tapқоқ ҳолдаги майда безлар лабда, лунжда жойлашган. Йирик 
безларга қулоқ олди, жағ ости ва тил ости безлари киради. 
Қулоқ олди сўлак бези (glandula parotis) сўлак безларининг энг йириги 
бўлиб, вазни 25-30г гача етади. У ташқи қулоқ тагидаги тери остида 
жойлашган. Унинг сўлак йўли чайнаш мускулининг устидан ўтиб, оғиз 
даҳлизига, юқориги 2-жағ тиш сатҳида очилади. Бу без 7 бўлакдан иборат 
бўлиб, қон томирлар ва нервлар билан яхши таъминланган. 
Жағ ости сўлак бези (glandula submandibularis) бўйиннинг юқори 
қисмида, пастки жағ остида жойлашган. Унинг вазни 15г гача етади. Сўлак 
чиқариш йўли тил остига, тил тутқичининг 2 ёнига очилади. 
Тил ости сўлак бези (glandula sublingualis) тил остида жойлашган 
бўлиб, сўлак чиқариш йўли жағ ости сўлак безининг сўлак йўли билан бирга 
ёки алоҳида тил тутқичи асосига очилади. 
Ҳалқум (pharynx) воронка шаклидаги мускулли органдир. ҳалқум оғиз 
бўшлиғини қизилўнгачга, бурун бўшлиғини ҳиқилдоққа бирлаштириб 
туради. ҳалқумнинг кенгайган юқори қисми калла суяги асосида жойлашган. 
Торайган пастки қисми VI бўйин умуртқаси олдида қизилўнгачга ўтади. 
ҳалқум ихтиёрий мускуллардан тузилган бўлиб, ичи шилимшиқ қават билан 
қопланган. ҳалқум 3 га: бурун-ҳалқум, оғиз-ҳалқум, ва ҳиқилдоқ-ҳалқум 
қисмларга бўлинади. Бурун-ҳалқум хоанлар орқали бурун бўшлиғи билан, 
оғиз-ҳалқум томоқнинг юқори қисми орқали оғиз бўшлиғига қўшилади.
ҳиқилдоқ-ҳалқум ҳиқилдоққа қўшилади. ҳалқумнинг юқори қисмида 6та 
бодом бези бўлади. ҳалқумда овқат ютиш ва нафас олиш йўллари бир-бири 
билан кесишади. Бу нафас органлари олдинги ичакдан ривожланганлигининг
далилидир. 
Овқат ютиш вақтида кичик тилча кўтарилиб, бурун бўшлиғини, 
ҳиқилдоқ устлиги пастга тушиб, ҳиқилдоқни беркитади ва овқат оғиздан 
томоққа, ундан қизилқнгачга ўтади.