O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi sh. Shodmonov, T. Jo'Rayev

egalik 
qilish 
va yerdan 
foydalanish masalalari 
alohida ajratib tahlil qilinishi lozim. 
Yerga egalik jismoniy va huquqny shaxslarning ma'lum yer uchastkasiga tarixan 
tarkib topgan asoslardagi yoki qonun hujjatlarida belgilangan tartibdagi egalik huquqini tan 
olishini bildiradi. 
Yerga egalik deganda avvalo yerga bo'lgan mulkchilik huquqi ko'zda tutiladi. 
Yerga egalikni yeri bo'lgan mulqdor amalga oshiradi. O'zbekiston Respublikasining yer kodeksida 
ta'kidlanganidek: "Yer uchastkalari yuridik va jismoniy shaxslarga doimiy va 
muddatli egalik 
qilish hamda ulardan foydalanish uchun berilishi mumkin". 
Yerdan foydalanish huquqi — bu o'rnatilgan urf-odatlar yoki qonuniy tartibda uidan 
foydalanishni bildiradi. 
Yerdan foydalanuvchi yer egasi bo'lishi shart emas. Real xo'jalik hayotida 
yerga egalik qilish va yerdan foydalanshdni ko'pincha har xil jismoniy va huquqiy shaxslar 
bajaradilar. 
Agrar munosabatlarning asosini 
renta munosabatlari 
tashkil qiladi. 
Renta munosabatlari qishloq xo'jaligida yer kimning mulki bo'lsa, mulk egasi yerdan 
foydalanganlik uchun undan foydalanuvchilardan to'lov oladi. Bu to'lovlarning manbai qishloq 
xo'jaligida yaratilgan qo'shimcha mahsulotdir. Ya'ni yer egasi faqat yer egasi bo'lganliga uchun 
yaratilgan qo'shimcha mahsulotning bir qismini o'zlashtirib oladi. Bu yerda yer davlatnikimi, 
xususiymi buning ahamiyagi yo'q. Davlat uni yer solish sifatida oladi. Xususiy yer egalari esa 
yerdan foydalanganliklari uchun to'lov sifatida oladi. Shuning uchun 
yer rentasi yer egalishpi 
iqtisodiy jihatdan amalga oshirish (realizatsiya qilish) ning shaklidir. 
Yer rengasining bir 
kancha tarixiy ko'rinishlari mavjud. Masalan, uch shakldagi barshchina (ishlab berish), obrok 
(natural soliq) va pul solig'i shakllaridagi feodal rentalari, kashtalistik va sotsialistik yer rentalari va 
nihoyat hozirgi davrda mavjud bo'lgan yer rentalari. Hozirgi paytda turli mamlakatlarda mavjud 
rentaning turlari bir necha xildir. 
Absolut yer rentasi, differensial (tabaqalashgan) renta- 1, va — 2, monopol renta, mutloq 
renta. Qazilma boyliklar, qurilishlar joylashgan yerlardan olinadigan renta.