O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti raqamli texnologiyalar fakulteti amaliy

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR FAKULTETI


Amaliy matematika va informatika yo’nalishi 403 - guruh talabasi Murodqosimov Rustamning Kompyuter grafikasi fanidan Beze uskunasida internet grafikasini yaratish mavzusida

Mustaqil Ish



Tekshirdi: Xolmonov S.

SAMARQAND-2022
Reja:

1. 
   Beze uskunasi haqida umumiy tushuncha.
   
2. 
   Internet grafikasi.
   
3. 
   Xulosa.
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar.
   

Mavzu: Beze uskunasida internet grafikasini yaratish.
Beze sirtlari (Bezier patches) - bu Beze cho‘qqilarining joylashishi bilan silliq sirtlardir. Bu cho‘qqilar sirtga urinma vektorlar (tangent) uchlarida joylashgan qo‘shimcha boshqaruvchi nuqtalar (control points) yordamida sirtni egriligini aniqlaydi. Bu sirtlar hisoblash tizimi uchun ma`lum qiyinchiliklarni tug‘dirishiga qaramay, ular yordamida murakkab egri chiziqli ob`ektlarni modellashtirish mumkin.
Безье (Bezier) asbobi
Bezie (Bezier) asbobi yordamida maksimal aniqliqdagi hoqlagan egri chiziqlarni chizish mumkin. Bu asbob yordamida hoqlagan formalarni chizish imkoniyati bor.
To ’grichziqli segmentlarni qurish
To‘gri chziqni chizish uchun Bezie (Bezier) asbobidan foydalaniladi. Bunig uchun Bezie asbobi tanlanilib kursorni bochangish nuqtaga qoyiladi va sichqonchani chap tomoni bilan chertiladi.Chertilgan joyda qora rangli nuqta foyda bo‘ladi ,bu segmentning birinchi tayanch nuqtasi ,bu nuqta kelasi nuqta tanlanganicha joriy bulib turadi.
Kursoni keyinga nuqta joylashadigan joyga siljitamiz va sichqoncha bilan chertiladi natijada ekkita nuqta birlashtirilib to‘gri chiziq payda qilinadi. Tayanch nuqtalar turlari
CorelDRAW dasturida segmentning bir nechta nuqtalarini birlashtirishining uchta tipi bor:
1. Ekkita egri chziqni «egrilikga» birlashtiruvchi tayanch nuqta - burchak tayanch nuqta (cusp node) deyiladi. Bu tiptagi tayanch nuqtaning bochqarish to‘grichiziqlarning “richaglarning” uzunliglari va yonalishlari bir-biriga bogliq bo‘lmaydi.
2. Bo‘lmay ekkita egri chiziqni birlashtiruvchi tayanch nuqta silliq tayanch nuqta (smooth node) deyiladi. Bu tipdagi tayanch nuqta boshqarich to‘gri chiziqlari fahat uzunliqlari bilan farh qiladi, yonalishi esa umumiy bo‘lgan urinma bo‘ladi. Bitta boshqarish turgichiziqning silzitilishi ekkinchi to‘grichiziqning silzishiga olib keladi.
3. Bo‘lmay ekkita egi chiziqni bir xil egrilig bilan birlashtirilgan bo‘lsa simmetrik tayanch nuqta (symmetrical node) deyiladi.

Bu tipagi tayanch nuqtaning boshqarich to‘gri chizigi va yonalishi bir-biriga bogliq bo‘ladi.

Egri chiziqli segmentlar.
Bezie asbobi erdamida egri chiziqli segmentlami ham yaratsa bo‘ladi. Bu uchun asbobni ishga qoshib , kursorni bochlangish nuqtaga olib kelinadi va sichqonchani chap tomoni chertilib en tomonga suriladi. Paydo bo‘lgan tayanich nuqtadan boshqarich to‘grichizigi olinadi. Boshqaruvchi to‘grichiziq uzinligi va qialiq burchagini segment egriligidan aniqlanadi.
Qavariq segmentni olish uchun birinchi tayanch nuqtani qavariq tomanga ekkinchisini esa teskari tomanga surish kerak.
Agarda ekkinchi nuqtani ham shu tomanga surilsa S-ko‘rinishidagi egrichiziq paydo bo‘ladi.
Murrakab konturni hosil qilishda kamroq tayanch nuqtalarni hosil qilgan maqsadga muvafiq
bo‘ladi.
• Bitta yonalishga ega egri chiziq bitta tayanch nuqtani talab qiladi.
• Uz yonalishini sekin o‘zgartiradigan egri chiziq ekkita tayanch nuqta talab qiladi (boshida va oxirida).
Splayn chiziqlar (Spline Curves) - boshqa sirt yoki shakllarni ko‘rishda ishlatiladigan va shu tartibda qurilgan (Beze yoki Nurbs) chiziqlar. Ularni harakat troyektoriyalarini ifodalash uchun ham ishlatish mumkin.

Chiziq,muloqot chiziqlari.

Masalan, Beze chiziqlari uchun, xususiy holda, boshlang‘ich shakl va chiziqlar to‘plami aniqlangan bo‘lib (masalan, tekst, aylana, ellips) ular keyinchalik aniq shakllar ko‘rishda ishlatilishi mumkin.
Poligonal ob`ektlar (polugonal objects) - bular o‘zgarib turuvchi parametrlar bilan ifodalanuvchi (masalan uzunlik, radius) poligonal boshlang‘ich shakllar (polygonal primitives) yoki polugonal turlardir (polugonal meshes). Poligonal turlar juft-jufti bilan uchlarni tutashtiruvchi qirralar sifatida aniqlanadi. Boshlang‘ich shakllar (primitiv) ni ishlatish dizaynerga (dasturga ham) ob`ekt shaklini o‘zgartirishni ancha osonlashtiradi. Shunda 3D - boshlang‘ich (primitiv) shakllarni (masalan sfera yoki silindr) namoyish etishda, ularning shakli qirralar yordamida berilgan aniqlikda almashtiriladi. Poligonal d ob`ekt sirti tekis yoqlardan iborat bo‘lgani uchun, ularga namoyish silliqligini berishda turli silliqlash algoritmlari foydalaniladi.
Bu texnologiya asosan 3D o‘yinlarni va virtual borliqni yaratishda keng qo‘llanadi.

Poligonal ob`ektlar

Beze sirtlari (Bezier patches) - bu Beze cho‘qqilarining joylashishi bilan silliq sirtlardir. Bu cho‘qqilar sirtga urinma vektorlar (tangent) uchlarida joylashgan qo‘shimcha boshqaruvchi nuqtalar (control points) yordamida sirtni egriligini aniqlaydi.

Bu sirtlar hisoblash tizimi uchun ma`lum qiyinchiliklarni tug‘dirishiga qaramay, ular yordamida murakkab egri chiziqli ob`ektlarni modellashtirish mumkin.
BEZE sirtlar - bir jinsli bo‘lmagan egri chiziqli sirtlarni modellashda ishlatiladigan eng universal va samarali vositadir. Bunday sirtlar maxsus to‘rt o‘lchovli bir jinsli fazoda ifodalanadi. Unda har bir boshqaruvi cho‘qqi, uchta X, Y, Z koordinatadan tashqari qo‘shimcha vazn (weigat) tavsifiga ham ega. Cho‘qqining o‘rni va nisbiy vaznini o‘zgartirish orqali ob`ekt shaklini aniq boshqarish mumkin.

Murakkab ob`ektlar (compound objects) - oldindan tayyorlab qo‘yilgan ikki yoki undan ko‘p shakllardan tuziladi. Qanday jism qurilishiga qarab oldindan tuzilgan shakllar chiziq yoki sirt bo‘lishi mumkin.
Dinamik ob`ektlar (dynamic objects) - ularga qo‘yilgan tashqi kuchlar ta`sirida harakatga keluvchi ob`ektlar: prujina va amortizatorla. Ular ob`ekt harakati dinamikasini modellashtirishda ishlatiladi. Boshqa dasturlarda geometrik ob`ektlarni qurish va muharrirlashning shunga o‘xshash yoki ulardan farq qiluvchi usullari qo‘llaniladi.
Chizish (Beze) asbobi asosan hoxlagan turdagi chiziqlarni chizishga muljallangan va asbob yordamida chizilganda avtomatik ravishda tayanich nuqtalari tanlangan vektor konturi payda bo‘ladi. Kontur chizilgandan keyin konturni muharrirlashga bo‘ladi.
Bu asbob bilan chilganda mos chiziq qalinligi va rangi tanlanadi. Xohlagan paytda chizilgan chiziqni davom etib chizishga bo‘ladi, buning uchun kursor chiziqning oxirgi nuqtasiga keltiriladi va kursor ko‘rinichi uzgaradi shu paytda sichqoncha bilan chiziqni davom ettirsa bo‘ladi. Chizish (Freehand) asbobi bilan asosan to‘gri chiziq chiziladi uning uchun dastlabki va oxirgi nuqtalar ko‘rsatilsa bas.
Immitatsia asbobi (Artistic Media)

Bezie (Bezier) asbobi yordamida maksimal aniqliqdagi hoqlagan egri chiziqlarni chizish mumkin. Bu asbob yordamida hoqlagan formalarni chizish imkoniyati bor.

To‘gri chziqni chizish uchun Bezie (Bezier) asbobidan foydalaniladi. Bunig uchun Bezie asbobi tanlanilib kursorni bochangish nuqtaga qoyiladi va sichqonchani chap tomoni bilan chertiladi.Chertilgan joyda qora rangli nuqta foyda bo‘ladi ,bu segmentning birinchi tayanch nuqtasi ,bu nuqta kelasi nuqta tanlanganicha joriy bulib turadi.
Kursoni keyinga nuqta joylashadigan joyga siljitamiz va sichqoncha bilan chertiladi natijada ekkita nuqta birlashtirilib to‘gri chiziq payda qilinadi. Tayanch nuqtalar turlari
CorelDRAW dasturida segmentning bir nechta nuqtalarini birlashtirishining uchta tipi bor:

1. Ekkita egri chziqni «egrilikga» birlashtiruvchi tayanch nuqta - burchak tayanch nuqta (cusp node) deyiladi. Bu tiptagi tayanch nuqtaning bochqarish to‘grichiziqlarning “richaglarning” uzunliglari va yonalishlari bir-biriga bogliq bo‘lmaydi.

2. Bo‘lmay ekkita egri chiziqni birlashtiruvchi tayanch nuqta silliq tayanch nuqta (smooth node) deyiladi. Bu tipdagi tayanch nuqta boshqarich to‘gri chiziqlari fahat uzunliqlari bilan farh qiladi, yonalishi esa umumiy bo‘lgan urinma bo‘ladi. Bitta boshqarish turgichiziqning silzitilishi ekkinchi to‘grichiziqning silzishiga olib keladi.
3. Bo‘lmay ekkita egi chiziqni bir xil egrilig bilan birlashtirilgan bo‘lsa simmetrik tayanch nuqta (symmetrical node) deyiladi.

Bu tipagi tayanch nuqtaning boshqarich to‘gri chizigi va yonalishi bir-biriga bogliq bo‘ladi. Bezie asbobi erdamida egri chiziqli segmentlami ham yaratsa bo‘ladi. Bu uchun asbobni ishga qoshib , kursorni bochlangish nuqtaga olib kelinadi va sichqonchani chap tomoni chertilib en tomonga suriladi. Paydo bo‘lgan tayanich nuqtadan boshqarich to‘grichizigi olinadi. Boshqaruvchi to‘grichiziq uzinligi va qialiq burchagini segment egriligidan aniqlanadi.
Qavariq segmentni olish uchun birinchi tayanch nuqtani qavariq tomanga ekkinchisini esa teskari tomanga surish kerak.
Agarda ekkinchi nuqtani ham shu tomanga surilsa S-ko‘rinishidagi egrichiziq paydo bo‘ladi.
Murrakab konturni hosil qilishda kamroq tayanch nuqtalarni hosil qilgan maqsadga muvafiq bo’ladi.

• Bitta yonalishga ega egri chiziq bitta tayanch nuqtani talab qiladi.

• Uz yonalishini sekin o‘zgartiradigan egri chiziq ekkita tayanch nuqta talab qiladi (boshida va oxirida).

• Yonalishini burchak ostida uzgartuvch egri chiziq ushun har bir egilishda tayansh nuqta kerak bo‘ladi.

­-Вертикальная размерная линия (Vertical Dimension) asbobi fahat vertikal o‘lchamli to‘grichiziq paydo etadi.
-Горизонтальная размерная линия (Horizontal Dimension) asbobi fahat gorizontal o‘lchamli to‘grichiziq paydo etadi.
-Наклонная размерная линия (Slanted Dimension) asbobi fahat qia bo‘lgan o‘lchamli to‘grichiziq paydo etib obyekt uzgarishi bilan u da uzgaradi.
Faqat vertikal va gorizontal chiziqlar yaratadi. Shu bilan birga obyektlami siljitganda tayanch nuqtalarga boglanich saqlanadi, agarda kerak bo‘lsa uni olib tashlasa ham bo‘ladi.
Интерактивный соединитель (Interactive Connector) asbobi yordamida ekkita obyektni boglash uchun dastlab kursor birinchi obyektning tayanch nuqtasiga olib kelinib sichqoncha bilan chertiladi va ekkinchi obyektning tayanch nuqtasigacha chiziq tortiladi.

Berilgan obyektni transformatsya qilganda biriktiruvchi chiziq abtomat ravishta uzgaradi va boglanishni uzmaydi.

Agarda biriktirilgan obyektlardagi tayanich nuqta uchirilganda eng yaqin nuqta tayanich nuqta qilib olinadi.
Obyektklar ustida qanaqa amal bajarilmasin oxirgi obyekt bashqalaridan ajratilgan bo‘lishi kerak.
Bu amalni bajarish uchun mahsus ajratish asbobi Стрелка (Pick) ishlatiladi.
Obyektning ajratilganligini obyektning enidagi markerlardan va obyekt uchun markazidagi krestdan bilish mumkin.Agarda bir nechta obyektlar ajratilgan bo‘lsa markerlar katta turtburchak shaklida bo‘ladi.