O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Tropik  mintaqalar.  Bu  mintaqalar  shimoliy  va  janubiy  yarim  sharlarning 

tropik  kengliklariga  to‘g‘ri  keladi.  Tropik  iqlim  mintaqasi  Shimoliy  Afrikada 

yaxshi rivojlangan bo‘lib, u Sag‘roi Kabirning juda katta qismini egallagan. Sahron 

Kabirning  tropik  iqlimi  faqat  materikda  emas,  balki  butun  dunyoda  eng  issiq  va 

eng quruq iqlim hisoblanadi. Bu yerda yoz nihoyatda issiq bo‘lganligidan hamda 

deyarli  bulut  bo‘lmaydi.  Quyosh  toshloq  va  qumli  cho‘llarning  yer  yuzasini  70°, 

---

80°S gacha qizdiradi, havo harorati 40°, 45°S gacha ko‘tariladi. Kechasi esa yer 

yuzasi  va  havo  tez  sovuydi.  Mintaqa  hududida  mumkin  bo‘lgan  bug‘lanish 

miqdoridan, haqikiy buhlanish miqdori 20-25 hissa katta. 

Yoz  oylarida  Shimoliy  Afrikaning  tropik  iqlim  mintaqasida  quruq  havo 

massasini keltiradigan shimoli-sharqiy passat shamo hukmronlik qiladi. Qishda esa 

antitsiklon rejim qaror topadi. Shunday qilib, yil bo‘yi bu mintaqada yomg‘ir hosil 

qiladigan  va  nam  keltiradigan  qulay  sharoit  vujudga  kelmaydi.  Yozda  vaqt-vaqti 

bilan  kuchli  samum  shamollari  esib,  qum  bo‘roni  bo‘lib  turadi.  Shu  paytda 

ko‘chma qumlarga, barxanlarga go‘yo jon kiradi, ufq qorong‘ilashadi, qum to‘zoni 

Quyosh yuzini to‘sadi. Qum bo‘ronida qolgan odam qattiq iztirob chekadi. 

Afrikaning janubiy tropik iqlim mintaqasi shimoliy tropik iqlim mintaqasiga 

qaraganda kichikroq maydonni egallaydi. Bu yerda yog‘in shimoliy tropik cho‘liga 

nisbatan  ko‘proq  yog‘adi.  Bunga  sabab  janubiy  tropik  iqlim  mintaqasiga  Hind 

okeanidan  esib  turadigan  janubi-sharqiy  passat  shamollari  nam  havo  massasini 

keltiradi  va  yog‘in  miqdorini  oshiradi.  Mintaqaning  g‘arbida,  Atlantika  okeani 

sohillarida yog‘in miqdori keskin kamayadi. Natijada okean bilan tutashib turgan 

Namib cho‘li hosil bo‘lgan. 

Tropik  mintaqaning  eng  sharqiy  qismida,  Drakon  tog‘larining  sharqiy  yon 

bag‘rlarida  va  Madagaskar  orolining  sharqida  yomg‘ir  juda  ko‘p  yog‘adi  (2000-

3000 mm). Chunki bu yerdagi tog‘ yon bag‘rlari to‘siq vazifasini bajarib, okeandan 

keladigan  nam  havo  massasini  ushlab  qoladi  hamda  yomg‘irni  ko‘p  yog‘ishiga 

sababchi bo‘ladi. Shunday qilib Janubiy Afrikaning tropik mintakasida iqlimning 

ikki xil tipi-quruq tropik va nam tropik iqlim tiplari vujudga keladi. Janubiy yarim 

sharda  quruq  tropik  iqlim  tipi  Kalahari  botig‘i  uchun  ham  harakterli.  Ammo  bu 

yerda  Sahroi  Kabirga  nisbatan  yog‘ingarchilik  Hind  okeanidan  esadigan  janubi-

sharqiy passat shamollari hisobiga ko‘p yog‘adi.