O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi

Foydali qazilmalari 

Afrika kontinenta turli xil kimmatbaho tabiiy boyliklarni o‘z zaminida asrab 

yotgan  ulkan  xazinadir.  Bu  yerdagi  qazilma  boyliklarnish  ko‘pchiligi  dunyodagi 

eng  yirik  konlardan  hisoblanadi.  Ularning  geografik  tarqalishi  va  hosil  bo‘lishi 

materikning  geologik  tuzilishiga  hamda  uning  rivojlanish  tarixiga  bog‘liq. 

Afrikada magmatik jinslarning keng tarqalishi rudali foydali qazilmalarning serob 

bo‘lishiga sabab bo‘lgan. Ular yer po‘stining tektonik yoriqlari va uzillalari orqali 

oqib  chiqqan  magmatik  jinslarda  hosil  bo‘lgan,  Sharqiy  va  Janubiy  Afrikadagi 

foydali qazilmalarning aksariyati ochiq usul bilan qazib olinadi, chunki bu yerdaga 

rudali qadimga kristall jinslar yer yuzasiga yaqin yotadi. 

Afrikaning  asosiy  qazilma  boyliklari  kembriydan  oldin  va  kembriy  davrida 

hosil bo‘lgan. Jumladan olmos, oltin, uran rudasi, xromit, mis, temir rudasi, boksit, 

qalayn, polimetall konlari kembriydan oldingi magmatik jinslar tarkibida uchraydi. 

Afrika  olmos  qazib  chiqarishda  dunyoda  birinchi  o‘rinda  turadi.  Kapitalistik 

dunyoda qazib chiqariladigan olmosning 98% ga yaqini Afrika hududidan olinadi. 

Olmosdan  qimmatbaho  toshlar  tayyorlanibgina  qolmasdan,  undan  sanoatda  ham 

keng foydalaniladi. 

Afrikada magmatik yo‘l bilan paydo bo‘lgan foydali qazilmalardan tashqari 

cho‘kindi yo‘l bilan hosil bo‘lgan tabiiy boyliklar ham qo‘pchilikni tashkil etadi. 

Materikning pastqam, cho‘kindi jinslar to‘plangan joylarida toshko‘mir, neft, tabiiy 

gaz, marganes rudalari, tuzlar, fosforitlar keng tarqalgan. 

Materikning  shimoliy  qismida  Atlantika  okeani  sohilidan  Qizil  dengiz 

sohiligacha cho‘zilgan keng maydonda katta zahiraga ega bo‘lgan fosforit konlari 

ko‘p tarqalgan. Sahroi Kabirning Jazoirga qarashli qismida va Liviyada neft va gaz 

konlari,  Marokashda margarnes  rudalari,  Jazoir  va  Tunisda temir,  qo‘rg‘oshin va 

rux  konlari  mavjud.  Rodeziyada  oltin  konlari,  Gvineyada  boksit  konlari,  Ganada 

marganes  rudasi,  boksit  va  oltin  konlari,  Nigeriyada  kumush  va  kolumbit  konlari 

hamda Marokashda kobalt va polimetall konlari bor. 

Markaziy Afrikaning mis mintaqasi kembriy davrida hosil bo‘lgan magmatik 

jinslar orasida ko‘p uchraydi. Bu mintaqada keng tarqalgan mis konlaridan tashqari 

uran rudasi, kobalt, rux konlari, Janubi-G‘arbiy Afrikada berilliy, vanadiy va litiy 

konlari uchraydi. Janubiy Afrika materikning boshqa regionlariga nisbatan foydali 

qazilmalaga  ancha  boy.  Bu  yerda  olmos,  uran  rudasi, kumush,  xromit,  marganes, 

temir  rudalari,  titan-magnetit,  korund,  flyuorit,  surma,  toshko‘mir,  asbest  va 

boshqa konlar keng tarqalgan. Shimoliy Afrikada va Gvineya ko‘ltig‘i sohillarida 

katta  neft  konlari  ishlab  turibdn.  Atlas  tog‘larida,  Atlantika  okeani  sohillarida 

cho‘kindi  jinslardan  hosil  bo‘lgan  temir  rudalari  bor.  Liviyada  kaliy  tuzi  kazib 

olinadi. Atlas burmali tog‘larining sinklinal zonalarda neft va fosforit konlari bor.