O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet77/522
Sana31.12.2021
Hajmi3,36 Mb.
#229587
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   522
Bog'liq
Материклар ва океанлар табиий географияси

T/n 

Okean zonalari 

T/n 

Quruqlik zonalari 

1. 


Qutbiy (arktika) 

1. 


Arktika (muz saxrosi) 

2. 


Qutbyoni (subarktika) 

2. 


Subarktika (tundra va o’rmon tundra) 

3. 


Mo’tadil 

3. 


Mo’tadil (tayga, keng bargli o’rmonlar, 

dasht) 


4. 

Subtropik 

4. 

Quruq (o’rta dengiz) va nam subtropiklar, 



cho’lning shimoliy qismi (5) 

5. 


Tropik (passat) 

5. 


Tropik cho’llar va (6) savannalar 

6. 


Ekvatorial 

7. 


Ekvatorial o’rmonlar 

7. 


Tropik (passat) 

8. 


Savannalar va (9) tropik 

9. 


Cho’llar 

8. 


Subtropik 

10. 


Quruq va nam ' subtro-piklar 

9. 


Mo’tadil 

11. 


Mo’tadil (dashtlar va aralash. o’rmonlar) 

10. 


Qutbyoni (subantarktik a) 

12. 


Qutbyoni 

11. 


Qutbiy (antarktika) 

13. 


Antarktidaning muz zonasi 

 

 Dunyo  okeanida  landshaft  sferasining  ikki  yaruslik  bo’lishi    suv  yo’zasidagi 



geografik  zonalardan  tashqari  suv  tagida  ham  tabiat  zonalarini  shakllanishiga 

imkoniyat  yaratgan. Lekin, okean  tagidagi  zonalarning  soni  yuzadagi  zonalarning 




soniga  nisbatan  kamroq.  Dunyo  okeani  tagidagi  geografik  zonalar  tizimi  arktika, 

subarktika, shimoliy mo’tadil, ekvatorial tropik, janubiy mo’tadil, subantarktika va 

antarktaka zonalaridan tarkib topgan. 

        Sektorlik.  Quruqlikdagi  kenglik  bo’ylab  cho’zilgan  geografik  mintakdlar 

issiqlik rejimi, asosiy havo  massalari va ularning sirkulyatssiyasi harakteriga qarab 

ajratilgan  bulsada,  har  qaysi  mintaqa  o’zining  ichki  doirasida  namlanishi, 

kontinentalligi,  morfostrukturasi  jixatidan  bir  xil  emas.  Xatto  bir  xilda  bo’lgan 

morfostrukturalarda  ham  sektorlik  farqlar  nihoyatda  aniq  seziladi.  Sektorlikka 

birinchi bo’lib A.A.Grigorev va undan keyin A.I.Yaunputnin e’tibor bergan. 

 Sektorlik asosida havo  massalarining xususiyatlarini, ularning tarkibidagi namlik 

miqdorini  va  fasliy  ritmiklikni  geografik  mintaqalar  bo’ylab  uzoqlik  o’zgarishi 

yotada.  Ma’lumki,  materiklarni  namlanishi  uchun  okeanlar  asosiy  manba 

hisoblanadi.  Okeandan  materik  ichkarisiga  borgan  sari  havo    namligi  va  yogin 

miqdori  kamaya  boradi.  Xatto  ayrim  mintaqalarda  yillik  yogin  miqdori  okean 

buyiga  nisbatan  materik  ichkarisida,  kontinental  sharoit  okibatida  3-5  marta  kam 

bo’ladi. Natijada materiklarda va aksariyat geografik mintaqalarda sektorlar hosil 

bo’ladi.  Materiklarning  aksariyat  geografik  mintaqalarida  ikkita  okean  buyi  va 

bitta  kontinental  sektor  ajratiladi.  Qutbiy  oblastlarda  va  kugbyoni  mintaqalarida 

issiqlikning yetishmasligi  

sababli  hama  joyi  uta  namlangan.  Shuning  uchun  bu  yerda  sektorlik    boshqa  

mintaqalarga  nisbatan  kuchsiz  ifodalangan.  Shimoliy  Amerika  va  Yovrosiyo 

subarktika  miktakasida  ikkitadan  okean  buyi  va  bittadan  kontinental  sektor 

ajratiladi. A.A.Grigorev hududning morfostruktura farqlariga ko’ra Yovrosiyoning 

subarktika  mintaqasida  7  ta  sektor  ajratgan.  Shundan  4  tasi  –G’arbiy  subarktika, 

Sharqiy Yevropa, Sharqiy Sibir va Uzoq Sharq subarktikasi asosiy sektor va 3 tasi 

o’tkinchi sektor hisoblanadi. 

A.G.Isachenko Yevrosiyoning mutadil mintaqasida nam atlantika buyi yoki 

G’arbiy Yevropa, Markaziy Yevropa, Sharqiy Yevropa, kontinental yoki Sharqiy 

Sibir o’tkinchi kontinetal va nam mussonli Tinch okean buyi sektorini ajratgan. 

Ayrim materiklarda va mintaqalarda esa sektorlarning soni juda kam. Afrikaning 

tropik mintakdsida ikkita sektor – g’arbiy passatli arid va Sharqiy nam mussonli 

sektorlar vujudga kelgan. 

Materiklarniig  okean  buyi  sektori  bilan  kontanental  sektorida  kenglik 

zonallikning namoyon bo’lishi  bir xil emas. Kontinental sektorda kenglik zonallik 

aniq  ifodalangan  harkterga  eta  bo’lib,  unda  landshaft  zonalari  bir-biridan  yaqqol 

ajralib  turadi,  okean  buyi  sektorida  esa  aksincha,  kenglik  zonallik  ancha 

silliklashgan  va  ularning  chegarasida  keskin  farqlar  uncha  sezilmaydi.  Har  bir 

landshaft zonasi bir sektordan ikkiichi sektorga utishda tabiiy geografik sharoitning 

sezilarli  darajada  o’zgarishiga  duch  keladi.  Masalan,  Yevrosiyo  tayga  zonasining 

Sharqiy  Yevropa,  Garbiy  Sibir,  Sharqiy  Sibir,  Uzoq  Sharq  sektorlarida 

joylashganligi  va  shu  sektorlarning  tabiiy  sharoitini  hamda  harakterli  regional 

xususiyatlarini o’zida aks ettirishidir. 

Quruqliklarda  geografik  zonallikning  namoyon  bo’lishi  ni  umumsayyoraviy 

modeli umumlashtirilgan gipotetik (faraziy) materikda kursatilgan. 





Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   73   74   75   76   77   78   79   80   ...   522




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish