O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet138/522
Sana31.12.2021
Hajmi3,36 Mb.
#229587
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   522
Bog'liq
Материклар ва океанлар табиий географияси

  

 

 

Qazilma boyliklarning xilma-xil bo‘lishi oblast hududining geologik tuzilshi 

bilan  CHambarchas  bog‘liq.  Mezozoy  intruziyalarida  temir,    magnetit,      mis  

rudalari,  polimetallar  ko‘p  uchraydi.   Tog‘li rayonlardagi molibden, marganets, 

qo‘rg‘oshin,  rux,  qalay  konlari  katta  ahamiyatga  ega.  Botiq  va  tekisliklarda  neft, 

tabiiy gaz, toshko‘mir konlari bor. 

Oblastning  katta  maydoni  subtropik  iqlim  mintaqasida  joylashgan,  faqat 

shimoliy  qismigina  mo‘‘tadil  mintaqaga  qaraydi.  Bu  er  uchun  harakterli  bo‘lgan 

musson iqlimniig xususiyati havo massalarining fasliy almashinib turishidir. YA’ni 

yozda okean, qishda kontinental havo massalari o‘zining yorqin ifodasini topgan. 

YAnvarning o‘rtacha harorati Buyuk Xitoy tekisligining shimolida -6 , -2°S, o‘rta 

qismida 0°, +2°S, janubida +3°, +4

0

S, Sichuan botig‘ida +10°S dan yuqori. YOzda 



okeandan iliq va nam havo massasi kirib keladi. Iyulning o‘rtacha harorati dengiz 

sohillarida  26°S  dan  ichkari  rayonlarda  29°S  gacha  ko‘tariladi.  YOg‘in  mikdori 

tekislikda  shimoldan  janubga  tomon  400-500  mm  dan  750-1000  mm  gacha 

o‘zgarib  boradi.  Nam  iqlimli  Sichuan  botig‘ining  o‘rta  qismida    yillik  yog‘in 

miqdori  800-1200  mm  ni,  chekkalarida  1250-1750  mm  ni  tashkil  etadi. 

YOg‘ingarchilikning  qariyb  80%  yoz  oylariga  to‘g‘ri  keladi.  Musson  yomgirlari 

vaqtida  tekislik  daryolari  juda  to‘lib  oqadi,  suv  toshqinlari  tez-tez  takrorlanib 

turadi. 


Daryo to‘ri yaxshi rivojlangan va to‘lin suvli. Bu erdan Xitoyning eng yirik 

daryolari  oqib  o‘tadi.  Bular  Xuanxe,  YAndzi,  Veyxey,  Xayxe  va  boshqa 

daryolardir. Barcha daryo tizimlari uzunligi 1782 km bo‘lgan Buyuk kanal orqali 

tutashtirilgan. Buyuk  kanal  shimolda  Pekindan boshlanib  janubda  Xanchjougacha 

davom  etadi.  Daryolar  tog‘  muzliklaridan  va  musson  yomg‘irlaridan  to‘yinib 

yozda toshib oqadi. Ularning suvidan ekin maydonlarini sug‘orishda va transportda 

keng foydalaniladi. Tekisliklarda ko‘llar va suv omborlari ko‘p uchraydi. Eng yirik 

ko‘llari Tayxu, Xunszeku, Gaoyuxu, Veyshan’xu va boshqalar. Daryo vodiylarida 

qayir ko‘llar va botqokliklar keng tarkalgan.  

Tuproq  qoplamida  kuchli  o‘zlashtirilgan  qo‘ng‘ir,  jigar  rang  va  allyuvial 

tuprolar asosiy o‘rin egallaydi. Pastqam joylarda botqoq va o‘tloq tuproqlar hosil 

bo‘lgan. Sichuan botig‘ida qizil va sariq tuproqlar rivojlangan. Dengiz sohillarida 

sho‘r tuproqlar uchraydi. 

SHarqiy  Osiyoning  markaziy  landshaft  oblastida  tabiiy  o‘simliklardan 

subtropik  o‘rmonlar  yaxshi  rivojlangan.  Ular  doimiy  yashil  eman,  magnoliya, 

dafna,  tunga,  kamfar  daraxtlarndan  hamda  igna  bargli  janub  qarag‘ayi,  sarv 

daraxtidan  tarkib  topgan.  O‘rmonlarning  quyi  yarusida  elpig‘ichsimon  palma, 

kameliya,  rododendronlar  o‘sadi.  Ayrim  joylarda  bambukzorlar  uchraydi. 

Subtropik  o‘rmonlar  700-1000  m  dan  balandda  bargini  to‘kadigan  mo‘‘tadil 

tipdagi o‘rmonlar mintaqasi bilan almashinadi. Bu mintaqada  buk, eman, grab va 




igna  bargli  daraxtlar  o‘sadi.  O‘rmonlardan  yuqorida  tog‘  o‘tloqlari  va  butazorlar 

hosil  bo‘lgan.  Tayxanshan  tizmasiniig‘  yon  bag‘ri  keng  bargli  o‘rmonlar  bilan 

qoplangan. 

SHarkiy  Osiyo  Xitoyning  aholi  zich  joylaщgan  regioni  hisoblanadi.  SHu 

sababli Buyuk Xitoy tekisliti qadimdan maksimal darajada o‘zlashtirilgan. Qishloq 

xo‘jalshida sholi, paxta, makkajo‘xori, araxis, dukkaklilar, gaolyan, shakar qamish, 

tamaki  ekiladi.  Tog‘larning  terrasalashtirilgan  yon  bag‘rlarida  sitruslar,  choy 

butalari, tut va tunga daraxtlari o‘stiriladi. Natijada o‘rmonlarning maydoni keskin 

kamayib  ketgan.  Maydon  jihatidan  tabiiy  landshaftlarga  nisbatan  antropogen 

landshaftlar ustunlik qiladi. 

Antropogen landshaftlar maydonining kengayishi munosabati bilan yovvoyi 

hayvonlarning  soni  keskin  kamaygan  va  ularning  arellari  qisqargan.  Tog‘li 

rayonlarda  saqlanib  qolgan  o‘rmonlarda  Himolay  qora  ayig‘i,  qoplon,  panda, 

enotsimon itlar yashaydi. Janubiy o‘rmonlarda boshqa hayvonlar bilan bir qatorda 

gibbonlar,  makakalar,  lemurlar  uchraydi.  Qushlardan  tustovuklar,  to‘tilar,  kurlar 

ko‘pchilikni tashkil etadi. Daryo va ko‘llari baliqlarga boy. 




Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   522




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish