O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti ro`yhatga olindi



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet134/522
Sana31.12.2021
Hajmi3,36 Mb.
#229587
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   522
Bog'liq
Материклар ва океанлар табиий географияси

Hayvonot dunyosi 

 Hayvonot  dunyo  geografik  mihitning  harqatchan  komponenti  hisoblanadi.  Lekin 

hayvonlarning harakatchanligi nihoyatda shartli bo‘lib, uning geografik tarqalishi 

muayyan tabiiy sharoit, landshaft zonalari va o‘lkalari bilan chambarchas bog‘liq. 

Shuning  uchun  ham  Yevrosiyoning  fauna  kompleksi  huddi  flora  Kompleksiga 

o‘xshash  shimoldan  janubga  va  tekisliklardan  tog‘larga  qarab  boyib  boradi. 

Hayvonlarning relikt va endemik turlari ham tekisliklarga nisbatan tog‘li o‘lkalarda 

ko‘p uchraydi. 

 Yer ko‘rasini zoogegrafyk rayonlashtirish sxemasiga ko‘ra Yevrosiyo hududining 

shimoliy  katta.  qismi  Golarktika  zoogeografik  oblastiga,  janubiy  kichikroq  qismi 

Hind-Malay  va  Efiopiya  zoogeografik  oblastiga  varaydi.  Golarktika  zoogeografik 

oblastining  turli  qismlarida  tabiiyki,  hayvonot  olami  bir  xil  emas.  Shuning  uchun 

bu  oblast  landshaft-faunistik  prinsipga  asosan  quyidagi  kichik  zoogeografik 

oblastlarga bo‘lingan: Arktika, YYevropa-Sibir, O‘rta dengiz, Markaziy Osiyo va 

Xitoy-Hmolay.  Hind-Malay  zoogeografik  oblastiga  materikning  Hindiston  va 

Hindixitoy yarim orollari hamda Tayvan, Filippin, Zond orollari qaraydi. Bu oblast 

ikkita  kichik  zoogeografik  oblastga  bo‘linadi:  Hind-Xitoy  va  Malay.  Efiopiya 

zoogeografik  oblastiga  Arabiston  yarim  orolining  janubiy  qismi  kiradi  va 

Afrikaning  katta  qismi  bilan  birgalikda  Sharqiy  Afrika  kichik  zoogeografik 

oblastini tashkil etadi. Mezozoyning oxirida Yevrosiyoning barcha regionlari turli 

xil  faunalarning  shakllanish  markazi  bo‘lib,  xaltali  sutemizuvchilar,  ilonlar, 

toshbaqalar  keng  tarqalgan.  Platsentar  sutemizuvchilarning,  ayniqsa  yirtqich 

hayvonlrning  paydo  bo‘lishi  bilan  quyi  sutemizuvchilar  janubga,  Afrika  va 

Avstraliya  tomon  chekinishadi.  Ularning  o‘rnini  hartumlilar,  yovvoyi  tuyalar, 

yovvoyi  otlar,  karkidonlar  egallaydi.  Bu  turdagi  hayvonlar  kaynozoyda 

Yevrosiyoning katta qismida ko‘pchilikni tashkil etgan. 

 Yevrosiyo materigining hozirgi fauna kompleksi kaynozoy erasining paleogen va 

neogen  davrlaridan  boshlab  xilma-xil  tabiiy  geografik  sharoitga  ega  bo‘lgan 

landshaft  zonalarining  rivojlanishi  bilan  vujudga  kela  boshlagan.  Neogenning 

oxiriga kelib materikning o‘simlik va hayvonot dunyosida katta o‘zgarishlar sodir 

bo‘ldi.  Iqlimning  sovushi  va  muz  koplamining  hosil  bulishi  geografik  muxitni, 

tabiiy  sharoitni  va  hayvonlar  ekologiyasini  keskin  o‘zgartirib  yubordi.  Tropik  va 




subtropik  iqlimga  moslashgan  ko‘pgina  hayvonlar  qirilib  ketib,  ularning  o‘rnini 

sovuqda  chidamli  hayvonlar  egallay  boshlagan.  Neogenga  qadar  va  hatto  neogen 

davrida  ham  materikning  arktika  va  mo‘’tadil  kengliklarida  tropik  va 

subtropiklarga xos hayvonlar-gipparionlar, tapirlar 

jirafalar, qilich tishli yo‘lbarslar yashagan. Ammo materik muzligi Yevrosiyoning 

hayvonot  olamiga  kuchli  talofat  keltirgan  deb  qarash  kerak  emas.  Chunki  fauna 

kompleksining  taraqqiyot  tarixidagi  o‘zgarishi  ozmi-ko‘pmi  asta-sekinlik  bilan 

bitta  fauna  kompleksi  ikkinchi  fauna  kompleksi  bilan  almashinib  borgan. 

V.I.Gromov  hayvonot  olamining  antropogen  davridagi  rivojlanish  tarixini  tahlil 

qilib,  Rossiya  hududida  va  unta  qo‘shni  bo‘lgan  o‘lkalarda  fauna  kompleksi 

quyidagi tartibda birin-ketin almashingan degan xulosaga keladi. 


Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   522




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish