O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Ikkinchi yoki yangi davr. Bu davr XIX asrning o’rtasidan to oxirigacha davom etib, bunda parazit zamburug’lar kasallik tufayli paydo bo’lmay, balki kasallikni ular yuzaga keltirishiga sababchi ekanligi to’g’risida tushuncha hosil bo’ldi. Shuning uchun bu davrni ko’pincha mikologiya davri deyiladi. Bu davrda fitopatologiyani rivojlanishiga xo’jayra nazariyasini yaratilishi, Darvin ta’limotining yuzaga kelishi, fanda mikroskopning keng ravishda qo’llanilishi va kasallik qo’g’zatuvchi mikroorganizmlarni sof holda o’stirish, hamda o’simliklarni suniy ravishda kasallantirish usullarini qo’llanilishi isbotlandi. Ilmiy fitopatologiyani rivojlanishida o’z davrining buyuk olimlarini Dekandoll (1832), L.Tyulyan va Sh.Tyulyan (1847), A.De Bari va Yu.Kyun (1853-1859)larning zamburug’lar fiziologiyasiga oid kashfiyotlari hal qiluvchi rol o’ynaydi. A.De Bari qora kuya, zang va soxta un shudring kasalliklarini qo’zg’atuvchi zamburug’lar ustida ko’p ilmiy ish olib bordi. U zang kasaligini qo’zg’atuvchi zamburug’larning rivojlanishida o’zaro almashinuvchi har xil sporalarni hosil bo’lishini aniqladi. A.De Bari kartoshkaning fitoftoroz, g’alla ekinlari, loviyaninig zang kasalligini har tomonlama chuqur o’rganishi va uning natijalarini chop ettirishi katta ahamiyatga ega bo’lgan voqyea bo’ldi. A.De Barining ilmiy ishlarining natijalarini mikologiya va fitopatologiya rivojlanishining yangi bosqichini boshlab berdi. A.De Barining shogirdi M.S.Voronin o’simliklarda kasallik qo’zg’atuvchi zamburug’larning rivojlanish tarixini va tuganak bakteriyalarini o’rgandi. U ekzobazidialilar guruxiga mansub zamburug’larni birinchi bo’lib aniqladi. M.S.Voronin (1873-1877) karamning kila kasalligini birinchi bo’lib topdi va rivojlanish siklini batafsil o’rganib chiqdi. U kasallik qo’zg’atuvchisi Plasmodiophora brassicaye Wor.ning ixtisoslashganligini, bir turi butguldoshlar oilasining ko’pgina vakilini kasallantirishini, sporasining uzoq muddat tuproqda saqlanishi mumkinligini va parazitning ekologik xususiyatlarini o’rgandi. M.S.Voronin kungaboqarning zang, olma mevasini chirishini, donli ekinlarning sporinya kasalligini o’rganishi katta amaliy ahamiyatga ega. Bu davrga kelib G’arbiy Yevropa shaxarlaridan Bern, Gamburg va Stokgolmda mikologiya-fitopologiya markazlari yuzaga keldi. Parazit zamburug’larning rivojlanishi, tarqalishi Fransiya, Daniya, AQSh va boshqa mamlakatlarda ham o’rganila boshladi. Shunday qilib, ikkinchi davrda kasallik qo’zg’atuvchi zamburug’larning rivojlanish sikli, biologiyasi, tuzilishi va parazitlik xususiyati har tomonlama, batafsil o’rganilgan holda, o’simliklarda kasallik o’zgarishlar kelib chiqishi isbotlandi.