O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Lavlagining fomoz kasalligini Phoma betae piknidali zamburug’i qo’zg’atadi. Kasallik dunyoning barcha mintaqalarida, jumladan O’zbekistonda ham qayd etilgan. Patogen lavlagining barcha turlarini va ismaloqni zararlaydi, ekin va hosilga sezilarli talafot yetkazadi.

Zamburug’ urug’barg va nihollar nobud bo’lishi, barg, poya va urug’lar dog’lanishi, ildiz va ildizmevalar chirishini qo’zg’atadi. Barglarda sarg’ish-qo’ng’ir yoki och-qo’ng’ir, diametri 0,2 sm dan 2,5 sm gacha keladigan, konsentrik doiralar shaklidagi nekrotik dog’lar, ularning ustida, dog’larning to’qimasi ichida, oddiy ko’zga ko’rinadigan qora nuqtalar - zamburug’ning piknidalari paydo bo’ladi, barg nobud bo’lishi, ayniqsa issiq ob-havoda, tezlashadi. Piknidalardan konidiyalar yomg’ir paytida oqib chiqadi, shamol va yomg’ir tomchilari yordamida tarqaladi va boshqa o’simlik barglarini zararlaydi.

Zararlangan urug’lik lavlagi barglaridan qo’zg’atuvchi urug’larga va ildizmevalarga o’tib zararlashi mumkin. Zararlangan urug’lardan o’sib chiqqan nihollar ildiz yemirilishi bilan shikastlanadi.

Zararlangan ildizmevalarda vegetasiya davrida (ayniqsa tuproqda mikroelementlar va bor tanqisligida) quruq chirish va omborxonada saqlash paytida kompleks chirish rivojlanadi.

Kasallik omborxonalarda katta xavf tug’diradi; saqlanayotgan ildizmevalarda oldin qo’ng’ir, so’ngra qorayadigan dog’lar paydo bo’ladi; ular chiriydi, chirigan to’qimalar quruq va qattiq bo’lib, so’ngra ikkilamchi mikroorganizmlar (jumladan yumshoq chirish bakteriyalari) bilan zararlanadi va to’qimalar ilvirab ketadi.

Urug’lik uchun ekilgan zararlangan ildizmevalar o’smaydi yoki mayda, ustida zamburug’ piknidalari mavjud bo’lgan urug’lar rivojlanadi.

Qo’zg’atuvchi o’simlik qoldiqlarida, ildizmevalarda va urug’da qishlaydi.

Fomoz bilan kurashda lavlagi ildiz yemirilishi, serkosporoz va chirish kasalliklariga qarshi tavsiya qilingan chora-tadbirlarni qo’llash lozim (Gerasimov, Osniskaya, 1961; Peresыpkin, 1982; Vyangelyauskayte i dr. 1989; Sыchev, Mizunov, 1991; Rashidov va b., 1998; Ganiyev, Nedorezkov, 2005).