O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Kurash choralari boshqa sabzavot ekinlarining bakteriozlariga qarshi qo’llaniladiganlari bilan bir xil. Shaxsiy tomorqaga ekish uchun urug’likni ezilgan sarimsoq bilan (100 g uruqqa 25 gsarimsoq) bankada silkitish va keyin quritish orqali zararsizlantirish mumkin (Gerasimov, Osniskaya, 1961; Kuznesova, Tursumetova, 1970; Peresыpkin, 1982; MacNab et al.,1983; Vyangelyauskayte i dr., 1989; Sыchev, Mizunov, 1991; Sattarova va b., 2003; Ganiyev, Nedorezkov, 2005).

Karam mozaikasini virus (Brassica virus 3) qo’zg’atadi. Virionlar dumaloq shaklli, diametri 50 nm, inaktivasiya harorati 70...75°S, kriptogrammasi D/2;4,5/16;S/S;S/Ap. Virus bilan karamdan tashqari rediska, turp, sholg’om va boshqa butguldosh ekin va begona o’tlar zararlanadi.

O’zbekistonda mozaika asosan karam boshlaridan o’sib chiqqan urug’liklarda, kamroq hollarda birinchi yil ekinlarida uchraydi.

Odatda mozaika belgilari ko’chatlarni issiqxonadan dalaga ko’chirib ekkandan 2-5 hafta o’tganda ko’rina boshlaydi. Barglarning tomirlari tagidan boshlab oqaradi, so’ngra sarg’ish-oq tus oladi. tomirlar o’sishdan to’xtaydi, ko’p barglar g’ijimlangan shakl oladi. Ba’zan barglarning faqat yarmi zararlanadi. Kasal o’simliklar o’sishdan orqada qoladi, barglari noto’g’ri shakl oladi, gulkosalari rivojlanmaydi.

Virus karam boshlari, o’zagi, o’simlik qoldiqlari, butguldosh ekinlar va begona o’tlarda saqlanadi va qishlaydi, urug’ bilan keyingi mavsumga kam hollarda o’tadi. Virus ekin ichida karam va shaftoli shiralari, ba’zan sholg’om oq kapalagi vositasida tarqaladi.

Pomidor va kartoshkaning virus kasalliklari hamda karamning bakteriozlariga qarshi tavsiya qilingan chora-tadbirlar karam mozaikasi bilan kurashda ham samara beradi (Vlasov, 1958, 1960; Gerasimov, Osniskaya, 1961; Zaprometov, 1974; Vlasov, Larina, 1982; Vyangelyauskayte i dr., 1989).