O'zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

3. O‘zini-o‘zi nazorat qilish metodlari
O‘zini-o‘zi nazorat qilish metodlari talabalar o‘quv faoliyatining muhim 
elementlaridan biridir. SHunday bo‘lsa-da, kupchilik talabalarning o‘quv 
malakalari sistemasi orasida aynan o‘zini-o‘zi nazorat qilish metodi juda 
14 Мавланкулов М.

 “Банк тизимида бошкарув назорати” Битирув малкавий 
иши. 2005 йил 
45-бет. 

---

bushligidan kupgina tadqiqot ham dalolat beradi. SHu tufayli talabalarda 
o‘zini-o‘zi nazorat qilish mahoratini shakllantirishni yaxshilashga yo‘naltirilgan 
maxsus ishlarni amalga oshirish lozim bo‘lib koladi.
Talabalarga uy vazifasini bajarayotganda o‘zini-o‘zi tekshirishning 
quyidagi usullarini qo‘llashni tavsiya etish lozim. Darslik tekstini o‘qib 
chiqilgandan sung uning muhim joylarini ifodalovchi qisqa rejani mustaqil 
to‘zish, sungra shu rejadan foydalanib tekstni asosiy mazmunini gapirib 
berishni, har bir bob oxirida keltiriladigan nazorat savollar yoki pedagog uy 
vazifasi berayotganda sodir bo‘ladigan savollar ustida maxsus ishlashni, 
agarda bunday savollar bo‘lmasa, javob rejasini tekst yuzasidan nazorat 
savollar ko‘rinishida to‘zishni ularga topshirish tavsiya etiladi. Bunday ish 
usulini yuqori sinflarda qo‘llash mumkin. Talabalarga masalalarning echilishi, 
mashklarning to‘g‘ri bajarilganligi tekshirishning xilma-xil usullaridan 
foydalanishni tavsiya qilish lozim. Bu usullar turli predmetlar uchun o‘ziga 
xosdir. Masalan, iqtisodiyot fanlari natijani taxminan solishtirish, echimni 
javobga taqqoslash, bir iqtisodiy amalni boshqalari (teskarilari) bilan 
taqqoslashlar o‘tkaziladi. Bo‘lishning to‘g‘riligi kupaytirish bilan, ayirish-
qo‘shish bilan va analiz qilish. Talabalarga olingan natijaning to‘g‘riligini 
tekshirishni o‘rgatish foydalidir.
Nazorat va o‘zini-o‘zi nazorat qilish metodlarini o‘zaro moxirona 
biriktirish barcha o‘quv predmetlari bo‘yicha ta’lim samaradorligini oshirishga 
yordam beradi.
Bu metodni nafaqat o‘quv muassasasilarda qo‘llash mumkin, balki kollej va litseylarda, oliy 
o‘quv yurtlarida ham qo‘llash  maqsadga muvofiq bo‘lar edi. 
YUqorida   yozilganidek,   talaba   va   talabalar   uy   vazifasini   bajarayotganlarida,   talaba 
talabadan farq kilinishini unutmaslik lozim. Talaba albatta bitta  darslikdan foydalanib, o‘zini-o‘zi 
nazorat   kilsa,   talaba   undan   bir   pogona   yuqori   bo‘lgani   uchun   bitta   adabiyot   bilan   cheklanib 
kolmasligi   kerak.   Balki   kushimcha   adabiyotlarni   kutubxonalardan   kidirib,   yoki   xozirgi   kunda 
zamon talabiga javob beradigan internetdan foydalanib, uy vazifalarini mustaqil bajarishi mumkin. 
SHunda talaba mustaqil izlanishga, mustaqil fikrlashga o‘zini ustida ishlashga hamda o‘zini-o‘zi 
nazorat   qilishga   o‘rganadi   va   ko‘nikma   hosil   kiladi.   Bu   zamon   talabiga   javob   beradigan 
metodlardan biridir. Undan tashkari yana bir metodni qo‘llash mumkin. YA’ni o‘zi mustaqil shu 
predmetga,   mavzuga   taalluqli   bo‘lgan   savollarni,   testlarni   to‘zib,   mustaqil   javob   berishi   va 
yangiliklarni yaratishi mumkin. SHuningdek ilmiy ishlar ham qilishi mumkin.