O'zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Psixologiya   fanining   maqsadi  insonni   o‘zini-o‘zi   anglashi   va   atrof-muhit   bilan   o‘z 
mutanosib munosabatlarini o‘rnatish va uni kamol toptiruvchi omillarni aniqlash.
Bugungi kunda fan-texnika taraqqiyoti va jamiyatdagi munosabatlarning murakkablashuvi 
va undagi  intesiv o‘zgarishlar inson psixikasiga ta’sir etib. bu holat insoniyat oldiga bir qancha 
echimini   topishi   kerak   bo‘lgan   masalalarni   vujudga   keltirmoqda.   SHuningdek   uzluksiz   bilim 

---

zaxiralarini   to‘ldirib   borishlarini   talab   etmoqda.   Ushbu   jarayonlar   insonlarga   katta   ruhiy 
zo‘riqishlarni,   sog‘liqlarini   susayishini   keltirib   chiqarmoqda.   Inson   tabiatan   ichki   ruhiy 
muvozanatini va uyg‘unligini saqlashga, jismoniy va psixologik jihatdan sog‘lom bo‘lishlikka 
intilishga  mansub.  SHu  nuqtai  nazardan  kelib  chiqib  psixologiya  fani  insoniyat  oldida  turgan 
mazkur masalalarni echishida katta ahamiyat kasb etadi.
Har bir inson pinhona bo‘lsa ham o‘zining psixologik xususiyatlarini bilmoqchi va o‘zi 
to‘g‘risidagi fikrlarini psixolog yordamida tekshirib ko‘rishga urinib ko‘radi. Biz o‘zimizni yaxshi 
bilishimiz kerakmi? Bu savolga faqat ijobiy javob berishimiz mumkin. qachonki inson o‘zining 
murakkab bo‘lgan psixik olamini yaxshi bilsa, u hayotiy muammolarini onsonroq echish yo‘lini 
topaoladi, odamlar bilan tez muloqotga kirishaoladi, ulardan yordam oladi va etibor qozonadi. Har 
bir kishi o‘zining ijobiy va salbiy xususiyatlarini bilib, yomonlarini yo‘qatishga xarakat qiladi va 
yaxshilarini oshirishga intiladi, o‘zining hulq-atvorini boshqaraoladi. Xozirgi kunda ko‘p kasb 
egalariga ham psixologik muammoarni echish masalasi ko‘ndalang turibdi. Ayniqsa o‘qituvchi 
kasbini   tanlagan   insonlarga   psixik   olamni   o‘rganish   ta’lim   va   tarbiya   berishda   o‘quvchilarga 
individual yondoshuvni tanlashlarida ko‘mak beradi. Amaliyotda pedagog doyim o‘quvchi o‘z 
olamida   yashashi   bilan   to‘qnashadi,   o‘qituvchi   nima   qilayotganini,   nimaga   undayotganini 
tushunmaydi.  Ta’lim   va   tarbiyada   eng   muhim   narsa   nima?  O‘quvchilarning   ta’lim   olish 
jarayonini   qanday   osonlashtirish   mumkin,   ularni   qilayotgan   xatolarining   sabablarini   qanday 
o‘rganish   mumkin?   Nega   ba’zi   bir   o‘quvchilar   yomon   o‘qishadi   yoki   darslarni 
o‘zlashtiraolmaydilar? O‘quvchilarni o‘qishga bo‘lgan qiziqishlari yoki qiziqmasliklarini qanday 
tushuntirish mumkin? Bunday savollar juda ko‘p va bunga faqatgina psixologiya fani aniq javob 
topib beradi.
Psixikaning   turli   shakllarda   ko‘rinishlari:   psixik   jarayonlar,   psixologik   holatlar, 
xususiyatlar mavjud bo‘lib, psixik aks ettirish bir qator xususiyatlari bilan ajralib turadi, ya’ni 
shaxs   individualligi   orqali   namoyon   bo‘ladi;   shaxsning   faoliyati   jarayonida   yuzaga   keladi; 
atrofdagi voqelikni to‘g‘ri aks ettirish imkoniyatini beradi.
Psixologiya   fanining   predmeti   masalasida   psixika   va   uning   namoyon   bo‘lish   shakllari 
zamonaviy psixologiyaning umumiy psixologiya sohasiga aloqador bo‘lib, ko‘plab olimlar o‘z 
ilmiy adabiyotlarida bu jihatni muhim sifatida qaraydilar. 
Psixika o‘ziga alohida bir olam emas: u organik hayotning yuksak shakllaridan bo‘lib, 
faqat hayvonlar bilan odamga xosdir. Hayvonlar bilan odam, o‘simliklardan farq qilib, yolg‘iz 
organik hayotga ega bo‘libgina qolmay, balki shu bilan birga, psixik hayotga ham egadir. Lekin, 
ma’lumki, xayvonlarning psixik hayoti odamning psixik hayotiga qaraganda soddaroqdir. Odam 
psixikasi hayvonlar psixikasidan sifat jihatidan farq qiladi. Odamda psixikaning yuksak shakli – 
ong bor. Odam ongli zotdir.