O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

  
Hukumat 
( G ) 
Biznes 
(B) 
Iste’molchi 
(C) 
Hukumat 
( G ) 
G2g 
Muvofiqlashtirish 
G2b 
Ma’lumot 
G2c 
Ma’lumot 
Biznes 
(B) 
B2G 
Davlat xaridlari 
B2B 
Kompaniyalar 
o‘rtasidagi 
savdo bitim-
lari 
B2C 
Chakana 
savdo 
Iste’molchi 
(C) 
C2G 
Soliq 
C2B 
Narxlarni 
taqqoslash 
 
C2C 
Auksion 
bozorlari 
 
2.4.1-rasm. Tijoratni tashkil etish modellari 

---

139 
Hozirda  elektron  tijoratning  3  ta  subyekti  - biznes ( B ), 
davlat ( G ) va iste’molchi ( C ) tomonidan  keng  foydalaniladi. 
Elektron  tijoratni  tashkil  etish  modellarini  batafsil  ko‘rib 
chiqamiz . 
B2B Model - 
( Business–to 
Business, 
Biznesdan 
- 
Biznesga) 
B2B  atamasi  odatda  onlayn  xizmatlarning  keng  doirasini 
anglatadi,  ularda  biron  bir  tarzda,  xususiy  shaxslar  emas,  balki 
korxonalar  va 
kompaniyalar 
qatnashadilar. B2B 
sektorida 
kompaniyalar  bir-birlariga  sotadigan  tovarlar  va  xizmatlar  soti-
ladi. Asosiy tovar va pul aylanmasi korporativ muhitda ro‘y beradi 
va iste’mol bozoriga deyarli kirmaydi. 
B2B – bu faoliyat turi bo‘lib, Internet orqali  ikki kompaniya  
o‘rtasida biznes yuritish ma’nosini bildiradi  (bitim - ixtiyoriy bo-
zor  bitimi  va  taraflarning kelishuvi bilan amalga oshiriladigan  
qo‘shma iqtisodiy faoliyat hisoblanadi). 
Internetda  ushbu  turdagi  faoliyat  kompaniyalar  uchun  eng 
istiqbolli  hisoblanadi. Bu    ishlab  chiqaruvchilar  o‘rtasida  yangi 
darajadagi  savdo  aloqalarini  o‘rnatishga  imkon  beradi  va  ular 
o‘rtasidagi sheriklik uchun yaxshi zamin yaratadi. 
Bozor ochilib bormoqda va mahalliy bozorda o‘zaro hamkor-
lik  qilish  va  zarur  xizmatlarni  sotib  olishuchun  ko‘plab  imkoni-
yatlar  yaratadi va mavjud chet eldan materiallar va asbob-uskuna-
larni olib kirishdan  yoki biznes sherikini uzoq vaqt izlashlashdan 
ozod qiladi. Xalqaro ma’noda elektron tijorat kompaniyaga global 
bozorda yuqori faollik qilish uchun yaxshi imkoniyat beradi. 
B2B tizimi oddiy foydalanuvchilar, boshqa mumkin bo‘lgan 
hamkorlar  uchun  ochiq   ham  bo‘lishi  mumkin,  shu  bi-
lan, yopiq ham  bo‘lishi  mumkin,  yani  faqat  ma’lum  hamkorlar 
yoki  ishchi  guruh  va  faqat  ma’lum  bir  texnologik  vazifalarni 
amalga oshirish uchun mo‘jallangan bo‘ladi. 
Ushbu  modeldan  foydalangan  holda  elektron  tijorat  yagona 
axborot tarmog‘i orqali amalga oshirilishi mumkin (2.4.2-rasm). 
B2B saytlari orasida funktsional imkoniyatlari bilan quyidagi 
guruhlarni ajratish mumkin: 

---

140 

 Kataloglar. Ular  B2B  turidagi  saytning  eng  arzimas 
versiyasi  bo‘lib,  unda  xaridor  tomonidan  belgilangan  narxdagi 
mahsulot sotuvchisini topadi ;