O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti V. Yu. Ahrorov

 
III.4. Anketa metodi 
Anketa metodi
hammaga tanish bo‘lgan usullardan biri. Lekin ko‘pincha 
anketani o‘tkazgan odam uning tuzilishi qanchalik qiyinligini yoki olingan 
ma’lumotlarni qayta ishlab, sharhlash qiyinligini tasavvur qilmaydi. Anketaga 
kiritilgan savollarga ko‘ra anketa ochiq yoki yopiq turlarga bo‘linadi.
Ochiq anketa respondentdan o‘z fikrini bilganicha bayon etishni talab qiladi, 
yopiq shakldagi anketa savollarning esa javoblari berilgan bo‘lib, tekshiriluvchi 
o‘ziga ma’qul bo‘lgan, o‘zining qarashlari, fikrlari bilan mos bo‘lgan javobni belgilab 
beradi. Ochiq savollarning kamchiligi respondentlarning har doim ham qo‘yilgan 
vazifaga yetarli darajada mas’uliyat bilan qaramaganligi hamda yozilgan javoblarni 
statistik ishlov berishdagi qiyinchiliklar bo‘lsa, yopiq anketadan respondentga 
tekshiriluvchi tomonidan o‘z fikriga ergashtirishga o‘xshash holat yoki har doim ham 
hamma savolning barcha javob variantlarini topib bo‘lmasligidir. Shunday holatlarda 
respondent yo umuman javob bermasligi yoki tavakkal bir variantni belgilab berishi 
mumkin.
Shuning uchun ham oxirgi paytda yarim yopiq savollardan iborat anketa 
tuzilmoqdaki, ularda javob variantlardan tashqari, yana qo‘shimcha fikr bildirish 
uchun qo‘shimcha qatorlar qoldiriladi.
Anketaga kiritilgan savollar to‘g‘ridan-to‘g‘ri berilishi mumkin. Masalan, «... 
xususida Sizning fikringiz?», «... ekanligini bilasizmi?», «... Sizga ma’qulmi?» va 
shunga o‘xshash. Lekin savollar bilvosita berilsa ham yaxshi qabul qilinadi. Masalan, 
«Ba’zi odamlar ... deb hisoblaydilar. Sizchi?» yoki oilaviy daromad qiziqtirgan 
sharoitda to‘g‘ridan-to‘g‘ri «Daromadingiz qancha?» demasdan, uy-ro‘zg‘or 
buyumlari ro‘yxati va boshqa pul bilan bog‘liq narsalarning bor-yo‘qligini so‘rash 
yo‘li bilan ham o‘rganish mumkin.
33

---

Ko‘pgina tadqiqotlarda tekshiruvchilarga «proyektiv» savollar ham beriladi. 
Bunda shaxsga bir qancha hayotiy vaziyatlar, u yoki bu xulq-atvor shakllari taklif 
qilinib, ular ichidan o‘ziga ma’qul, u ma’qullashi mumkin bo‘lganini tanlash 
topshirig‘i 
beriladi. 
Vladimir 
Aleksandrovich 
Yadov 
shunday 
hollarda 
munosabatning kuchini ham aniqlash mumkin, deb hisoblaydi. Masalan, ba’zi 
odamlar «Mening fikrimga to‘g‘ri kelmaydigan narsani gapirishsa, men hattoki ularni 
eshitishni ham xohlamayman», deydilar. Sizning fikringiz qanday? 
1.
Ularga to‘laligicha qo‘shilaman.
2.
Ularga qo‘shilaman.
3.
Qo‘shilaman, faqat butunlay emas. 
4.
Ularga qo‘shilolmayman. 
5.
Ularga tamoman qo‘shila olmayman. 
Odatdagi anketa tuzilishi jihatdan uch qismga bo‘linadi: