O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti «Xalqaro turizm va turizm servisi» kafedrasi

15.2. Turizmda sug‘urtalashning turlari
Turistlik firmalar xuddi yuridik shaxslar kabi sug‘urta kompaniyalarini xizmatlaridan foydalaniladi. Ammo turizm biznesida majburiy va ko‘ngilli sug‘urtalashning qo‘shimcha turlari amal qiladi.
Turizm tizimida sug‘urtalash qo‘yidagi turlarga tasniflanadi:

• 
  turistni va uning mulkini sug‘urtalash;
  
• 
  turistlik firmalar tavakkalchiligini sug‘urtalash;
  
• 
  turistlarni chet el tashriflarini sug‘urtalash;
  
• 
  chet el turistlarini sug‘urtalash;
  
• 
  fuqarolik javobgarligini sug‘urtalash;
  
• 
  avtotransport vositalarining egalarini fuqarolik javobgarligini sug‘urtalash;
  
• 
  tibbiy harajatlarni qoplab, baxtsiz hodisalardan sug‘urtalash. Sug‘urtalash ixtiyoriy va majburiy sug‘urtalarga bo‘linadi. Sug‘urtalashni
  

majburiy turiga faoliyatdagi hujjatlarga mos ravishda qo‘yidagilar kiradi.

• 
  avtotransport vositalari haydovchilarining fuqarolik javobgarligini sug‘urtalash;
  
• 
  transport sayohatlarini sug‘urtalash.
  

Turistlarni sug‘urtalashni qolgan turlari ixtiyoriy hisoblanadi. Turistni va uning mulkini sug‘urtalash turistlar mulkini yo‘qolishi yoki zarar yetishi uchun javobgarlikni o‘z ichiga oladi. Bunday shartnomaning harakati sug‘urtalanuvchini doimiy yashash joyidan chiqib ketish vaqtidan boshlab, uning qaytish davrida tugallanadi. Bunday shartnoma bo‘yicha turistlar o‘zlari bilan birga olgan shaxsiy va turizmga oid tegishli mulklarini sug‘urtalash mumkin. Yuk deganda turistni qayd qilingan va qayd qilinmagan narsa-buyumlari tushuniladi. Bundan tashqari uning ustidagi mavjud kiyimi hamda chet el tashrifi davomida harid qilingan narsa-buyumlari sug‘urta qilinadi.
Sug‘urta javobgarligining turlari: avariya, yong‘inlar, portlash, tabiatning baxtsiz hodisalari, o‘g‘irlik, zarar yetkazish va boshqa ataylab hamda ongli tarzda harakatlar, harbiy harakatlar va hokazolar.
Turistlik firmalar tavakkalini sug‘urtalash o‘z ichiga moliyaviy tavakkalni, turistlarni ularni qarindosh urug‘larini uchinchi shaxs oldidagi da’volari bo‘yicha javobgarlikni o‘z ichiga oladi.
Moliyaviy tavakkallar qatoriga qo‘yidagilar kiradi:

• 
  tijorat tavakkali (to‘lovni amalga oshirmaslik yoki kechiktirish, fors-major holatlaridagi shartnomani buzilish vaziyatlarini tan olinmaganda kontragentning jarima sanksiyalari;
  
• 
  firmaning bankrotga uchrashi;
  

175

• 
  bojxona qonunlarini, valyutani tartibga solish, pasport nazorati va boshqa bojxona rasmiyachiligining o‘zgarishi;
  
• 
  fors-major harakteriga ega bo‘lgan harakatlarni yuzaga kelishi;
  
• 
  siyosiy tavakkalchilik va boshqalar.