O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Arpaning ahamiyati va yetishtirish texnologiyasi. Arpa Markaziy Osiyo mamlakatlari, shu jumladan O‘zbekistonda ko’p ekiladi. U asosan yem-xashak va yorma ekini sifatida yetishtiriladi. Donida oqsil miqdori kam, shuning uchun pivo sanoati uchun yaxshi xom ashyo.
Kuzgi arpaning qishga chidamligi kuzgi bug’doy va kuzgi javdarnikidan past. Shuning uchun uning ekilish mintaqalari cheklangan.
O’zbekistonda arpa oraliq ekin sifatida oziqa uchun ham yetishtiriladi. Kuzgi arpani monokorm sifatida yetishtirish yem-hashak yetishtirishni ko’paytirishda katta ahamiyatga egA*. Sug’oriladigan yerlarda kuzgi arpa beda uchun qoplama ekin sifatida ham ekiladi. Qishi yumshoq mintaqalarda kuzgi arpa tarqalgan. Uning asosiy ekin maydonlari Markaziy Osiyo, Kavkaz orti, Ukraina, Rossiyaning va Qozog’istonning janubida, Yevropa mamlakatlarida joylashgan. O’zbekistonda ko’p yillar kuzgi va bahori arpa ekin maydondari deyarli teng bo’lgan, hozirda sug’oriladigan yerlarda asosan kuzgi arpa keng tarqalgan, bahori arpa ko’pincha qoplama ekin sifatida beda bilan ekiladi.
Kuzgi arpa bahori arpaga nisbatan ikki barobar serhosil, ammo qishga chidamligi pastligi bahori arpa o’rniga ham kuzgi arpa ekish imkoniyatini cheklaydi.
Kuzgi arpa kuzgi bug’doy, javdar, tritikalega nisbatan erta yetiladi. O’zbekiston sharoitida jazirama issiqlar, garmsel boshlanguncha yetiladi. Shuning uchun tuproq va havo qurg’oqchiligidan kam zararlanadi. Kuzgi, qishki, bahordagi namliklardan yaxshi foydalanadi.
Doni yirik, tarkibida oqsil miqdori kam bo’lganligi tufayli kuzgi arpa eng yaxshi pivobop don beradi. Poxoli, somonining oziqaviy qimmati yuqori, 100 kg somonida 33 oziqa birligi saqlanadi.
Biologik xususiyatlari. Kuzgi arpa urug’lari 1-2 ⁰S haroratda una boshlaydi. Urug’larni unib chiqishi uchun optimal harorat 15-20 S. Tuplanish fazasida 12-14 ⁰S sovuqqa bardosh beradi. Qor qoplami bo’lmaganda, o’simliklar tuplana olishga ulgurmaganda -7-8 ⁰S sovuq ham kuzgi arpa uchun havfli. O’zbekistonda biologik kuzgi, bahori hamda ikki faslli (duvarak) navlar kuzda ekiladi. Ammo eng qishga chidamlisi biologik kuzgi navlar, keyin duvarak navlar hisoblanadi. Bahori arpa navlarining qishga chidamligi past. Sug’oriladigan yerlarda qish tushguncha yaxshi tuplanib ildiz otgan o’simliklar O’zbekistan sharoitida yaxshi qishlab chiqadi.