O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

Erta pishar.
O‘rtagi kech pishar.

Topinambur (Helianthus tuberosum) murakkabguldoshlar (Compositae) oilasiga kiruvchi tuganakmevali o‘simlikdir. Er ostki qismi kartoshkaga, er ustki qismining tuzilishi kungabaqorga o‘xshab ketadi.
Ildiz sistemasi o‘q ildiz bo‘lib, baquvvat shoxlanadi.
Poyasi. Topinambur qimmatli oziq-ovqat, em-xashak va texnik ekin. Yerga ekilgan tugunagi bitta o‘simta chiqaradi, bu o‘simta bo‘yi 1.5-4 m ga etadigan baquvvat poyaga aylanadi. Poyasi tik o‘sadi, sershox uzun-uzun qattiq tuk bilan qoplangan bo‘ladi.
Barglari yirik bo‘yi 15-20 sm, cho‘ziq - yuraksimon shaklda, uchi o‘tkir-lashgan,cheti tishli, orqa tomoni tuk bilan qoplangan.
Guli och sariq rangdA*. Savatchaning o‘rtasidagi gullari naychasimon, ikki jinsli bo‘lsa, chetdagilari tilchasimon, jinssiz gullardir. Naychasimon gullari besh changchili bo‘lib, bir uyali tugunchasi bor, tugunchasida zarg‘aldoq – sariq rangli ustunchasi va uchida ikki pallali tumshuqchasi bo‘ladi.
Mevasi burchak shaklidagi pistacha, uning charmsimon meva po‘sti va ichida sermoy mayda urug‘i bo‘ladi. 1000 donasining vazni 7-9 g keladi.
Topinambur deyarli tugunaklaridan,ya’ni vegetativ yo‘l bilan ko‘payadi. . Poyasining asosida hosil bo‘lgan stalonlar noksimon tuganakka aylanadi.Tugunaklari birmuncha mayda, cho‘ziq, ba’zan tuxumsimon ,noksimon ,noto‘g‘ri shaklda, oq-sariq, och jigar rang yoki qizg‘ish binafsha rangda bo‘ladi.Tugunaklarining sirtida ko‘zchalar bo‘lib, ular chuqurchalarda emas, balki do‘mboqchalarda joylashgan.Har bir tupi 20-25 tagacha tuganaklar hosil qiladi. Ayrim hollarda bir o‘simlikdan 5 kg gacha tuganak olish mumkin. Topinamburning naviga va etishtirilgan joyning sharoitiga qarab, tuganaklarning vazni 10-100 grammgacha bo‘ladi. SHakli nokka o‘xshaydi. Shuning uchun bazan yer noki deb ataladi.