O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand veterinariya meditsinasi instituti

+	–
?

Topshiriqlar variantlari:
1.Ko’p yillik qo’ng’irboshli yem-xashak o’tlarini morfologik belgi va xususiyatlarini o’rganish. Ozuqa birliklarini bilish. Rasmini chizish va daftarga qayd etish.
2.Berilgan ma’lumotlardan foydalanib, qo’yidagi jadval to’ldirni tuldirish.
jadval
Yem-xashak o’tlarining hosildorligi va to’yimligi

T/r	O’simlik nomi	Hosil s/ga		Ozuqa birligi s/ga		Oqsil kg/ga		1 oziqa birligiga to’g’ri keladigan oqsil, gr
		Yashil massa	pichan	Yashil massa	pichan	Yashil massa	pichan
1	Erkako’t
2	Oq so’xta
3	Bo’ychan mastak
4	Ko’p o’rimli mastak

Nazorat uchun savollar:
1. Pooceae oilasiga mansub, bir ikki va ko’p yillik o’simliklar.
2.Ko’p o’rimli mastak.
3.Buychan mastak.
4.Oq so’xta va erkak o’t marfologiyasi


6-Amaliy mashg’ulot
BIR YILLIK DUKKAKLI YEM XASHAK O’TLARNING MORFOLOGIYASI


Dars maqsadi:talabalarga bir yillik dukkali o’tlarning madaniy va yovvoyi turlarining farqini o‘rgatish, shabdar va bersimning farq qiluvchi belgilari haqida tushuncha berish
Ko‘rgazma material: Bir yillik dukkali o’tlarning bog‘lamlari, urug‘lari, konservalangan poya, barglari va rasmlari, gerbariylari.
Shabdar yoki eron sebargasi (Trfolium resupinatum L).-sebarganing bir yillik shakli, o’tsimon o’simlik. Ko’k o’ti va pichanini hayvonlar xush ko’rib yeydi.
Pichanining tarkibida o’rtacha 15,2% oqsil, 6,49% moy va 30,3% azotsiz ekstraktiv moddalar, 100 kg. da 50 ozuqa birligi bor.

1-rasm. Shabdar yoki eron sebargasi

Shabdar bahori yoki kuzgi o’simlik. Ildiz sistemasi o’rtacha rivojlangan. Poyasi kam shoxlanadi va tik o’sadi. O’simlikning bo’yi 20-30 sm va ortiq. To’pguli sharsimon. Gullari pushti. Yaxshi asal beradi. Vegetasiya davri 80-135 kun. O’zbekistonda bahorda ekilganda iyun oyida gullaydi. Sug’oriladigan yerlarda 3-4 o’rim beradi.

Namsevar, yorug’sevar, sovuqqa chidamli. Urug’i 5-6S haroratda unib chiqadi, yosh maysalari 5-6S sovuqqa chidaydi. Qishda -25S sovuqqa bardosh beradi.
Pichan hosili 6,5-8,0 t va ortiq bo’lishi mumkin. Shabdar har qanday tuproqda o’sa oladi, ammo botqoqlangan va sho’rlangan tuproqlar yaroqsiz hisoblanadi.
Sof holda yoki beda, arpa, suli bilan aralash ekiladi. Urug’lar SZT-3.6 seyalkasida gektariga 15-20 kg urug’ sarflab ekiladi, ekish chuqurligi 1-2 sm. Ekish bilan sug’orish egatlari olinadi. Boshqa ekinlarga qo’shib ekilganda gektariga 8-10 kg urug’ ekiladi.
Bahorda ekilganda donli ekinlarga qo’shib ekiladi, bunda gektariga 15 kg shabdar va 50-70 kg donli ekinlar urug’lari sarflanadi. Urug’ olish uchun gektariga 8 kg, agar keng qatorlab ekilsa 3-5 kg urug’ ekiladi.
O’suv davrida 2-3 marta sug’oriladi, sug’orish me’yori 600-800 m³. Pichan uchun gullash boshlanishida o’riladi. Urug’ uchun ekilgan maydonlar 1-2 marta sug’oriladi, urug’ birinchi o’rimdan olinadi. Gul to’plami boshchalarining 70-80% qo’ng’ir rangga kirganda o’rib qo’yilib quritiladi, so’ng kombaynda yanchib olinadi. Kombayn bilan birdaniga to’la pishganda o’rib yanchib olish mumkin.