O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi saida kasimxodjayeva

N. Gabuniyaning “Masali”.
 
O‘quvchi, uchta solist va S. Orbeliani so‘zlariga 
asoslangan instrumental septetga mo‘ljallangan N.Gabuniyaning “Masali” (1964)
R. Shedrinning “Sho‘x chastushkalar”iga ruhan va optimistik mohiyati bilan 
yaqinlashadi. N. Gabuniya gruzin zaminida “Masalida” I. Stravinskiy teatrining 
an’analarini amalga oshirib, lo‘nda, o‘tkir, quvnoq shuningdek, rang-barang tomosha 
yaratadi.
Asar fabulasi ham sodda: it va xo‘roz qishloq qurmoqchi bo‘ladi (“Men 
xuraman, sen qichqirasan, qarabsanki, qishloq quriladi”), tulki esa har qanday 
ertakdagidek ularni aldamoqchi bo‘ladi. Asarda aniq ishora mavjud bo‘lib, insonga 
xos bo‘lgan kamchiliklar kulgi ostiga olinadi.
It xurishi, xo‘roz qichqirishi gruzin xalq musiqasiga xos bo‘lgan o‘tkir ovozlar, 
qonunlar, ijroni oqilona variatsiyalashuvi orqali ifoda etilgan. Komik effektlarni 
faltset bilan ijro etish, “av-av-av-av”, “dirov rari durura rura” kabi taqlid so‘zlarning 
ishlatilishi bilan to‘ldirilgan. Umuman olganda bularning barchasi xalq uslubida 
yumoristik tomosha yaratadi.

---

43 
60-70-yilarda sovet kompozitorlari xalq musiqasining ifodaviy vositalari 
tizimiga kirib borish yo‘llarini izlagan. Iqtibos keltirishdan voz kechib, musiqachilar 
mavzulardan ko‘ra intonatsion elementlar bilan ko‘proq ishlay boshlashgan edi. Xalq 
mavzulari ishlatiladigan asarlar ham (G. Sviridovning “Kursk qo‘shiqlari”, Sh. 
Chalayevning “Lak qo‘shiqlari”, V. Tormisning “Erkaklar qo‘shiqlari”) folklor 
tizimiga qiziqish bildirgan. Musiqachilar xalq qo‘shiqlarining ichki mohiyatini 
anglashga va ularni ma’lum ritmik, intanatsion imkoniyatlar, shuningdek qo‘shiq 
aytilishi shakllari – qo‘shiq boshlovchi va xorning almashib kelishi, tarkibni 
variatsiyalash, turg‘un formulalarni ajratib ko‘rsatish va hokazo orqali ifodalashga 
harakat qilishardi.