O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti “O„zbek tili va adabiyoti” kafedrasi

Topshiriq. 
Tarixda o‗z jasorati bilan nom qoldirgan qahramonlar haqida hikoya 
tuzing. 
Topshiriq. 
―Vatanparvarlik nima?‖ mavzusida esse yozing. 
Topshiriq. 
Davriy nashrlardagi maqolalar asosida fidoyiligi bilan tanilgan 
zamondoshlsrimiz haqida ma‘lumot tayyorlang. 
Atamalar va ularning vujudga kelishi 
Ilmiy adabiyotlarda ta‘kidlanishicha, ma‘lum fan, ishlab chiqarish 
sohasidagina qo‗llaniladigan va asosan o‗sha soha kishilari tushunadigan 
maxsus so‗zlar terminlar – atamalar sifatida qaraladi. 
Sohaviy terminlar va ularning qo„llanishi. 
Iqtisodiyot terminologiyasini, umuman, boshqa soha terminologiyalarini
ham boyitishda ona tili imkoniyatlaridan foydalanish haqida gap ketganda quyidagi 
uch holatga e‘tibor berish zarur bo‗ladi:
1. Muayyan bir tilda, shuningdek, o‗zbek tilida ham iqtisodga oid 
tushunchalarni aniq ifodalovchi qator leksemalar qadim-qadimdan qo‗llab 
kelinmoqda. O‗zbek adabiy tili boyligining bir qismi o‗laroq, bunday so‗zlar 
keyinroq, konkret terminologik tizim vujudga kela boshlashi bilan iqtisod fanining 

---

maxsus tushunchalarini ifodalash uchun jalb qilina boshlangan edi. Masalan,
haq, bitim, pay, garov, dallol, pul, so‗m, sug‗urta, savdo, omonat, g‗amlama
va boshqalar. 
2. Iqtisodiyot bilan aloqasi bo‗lmagan, boshqa-boshqa sohalarda 
qo‗llanadigan terminlar ham maxsuslashtiriladi, ya‘ni iqtisodiy terminlar
sifatida ishlatiladi. Masalan, taklif, sohibkor, o‗sim, qoldiq, daraja, palata,
kadrli, yetakchi, yig‗im, qonun, qaydnoma, baho, xo‗jalik kabi yuzlab
leksemalar iqtisodiy terminologik tizimda yakka holida ham, so‗z birikmalar 
ining tarkibiy qismlari sifatida ham ushbu soha terminlari sifatida amal 
qilinaveradi. 
3. Iqtisodiyot terminologiyasining boyishidagi yana bir manba, bu
iqtisodiy tushunchalarni ifodalash uchun xilma-xil affikslar ishtirokida hosil 
qilingan yasama lug‗aviy birliklar hisoblanadi: jamg‗arma, ijarachi, ishsizlik,
uyushma, tejamkor, iqtisodiyot, tadbirkor, bojxona, qarzdor, boylik kabilar shular 
jumlasidandir. Bunday terminlarning bir qismi tegishli ruscha-baynalmilal 
muqobillarining o‗zbek tilidagi kalkasi sifatida yuzaga kelgan. 
Hozirgi o‗zbek tili lug‗at tarkibida, uning iqtisodiy terminlar tizimida 
yuqoridagidek umumturkiy, o‗zbek terminlari bilan bir qatorda fors -tojikcha, 
arabcha, shuningdek, ruscha-baynalmilal leksemalar ham qo‗llanib kelinayotir. 
Masalan, sarmoya, savdogar, tojir, sarkor, daromad, dastmoya kabi fors-
tojikcha so‗zlar asosiy iqtisodiy terminlar bo‗lib qo‗llanmoqda. O‗zbek tili
iqtisodiyot terminologiyasining ruscha-baynalmilal terminlar hisobiga
to‗ldirilishi haqida gap ketganda shuni aytish kerakki, rus tili leksikasi imperiya 
davrida mahalliy tillarga, xususan, o‗zbek tiliga ham o‗z ta‘sirini o‗tkazdi.
Masalan, veksel, preyskursant, kredit, tovar, buxgalter, bank, kassir, avans, 
makler va boshqalar. 
ADABIYOTLAR 
1. Aminov M., Madvaliyev A., Mahkamov N., Mahmudov N. Ish 
yuritish. (amaliy qo‗llanma) – Toshkent: O‗zbekiston milliy ensiklopediyasi, 
2017.-455 b.

---

2. 
Mahmudov N., Rafiyev A., Yo‗ldoshev I. Nutq madaniyati va davlat 
tilida ish yuritish (Darslik)-Toshkent: Cho‗lpon, 2013. 
3. Lutfullayeva D. Mustaqillik davri rasmiy-idoraviy ish uslubi taraqqiyoti. 
(Monografiya.)-Toshkent, 2020.