|
Olingan natijalar va ularning muhokamasi.
Pimpinella Anisum L.
o‗simligi efir moyining sifat va miqdor tarkibi 4.1-jadvalda keltirilgan.
4.1-jadval
Pimpinella Anisum L. o‗simligi efir moyining sifat va miqdor tarkibi
N Ushlanish vaqti
Komponent
Miqdori, %
1
2.12
3-metilbutanal
0,15 0,01
2
2.18
2-metilbutanal
0,06 0,01
3
6.91
pinen
0,07 0,01
4
9.78
terpinen
0,15 0,01
5
10.14
para-simen
0,13 0,01
6
10.29
Limonen
0,28 0,02
7
11.48
terpinen
0,21
8
13.36
Lenalool
0,28 0,01
9
16.49
Mentol
0,09 0,01
10
16.72
terpinen-4-ol
0,61 0,02
11
17.32
terpineol
0,15 0,01
12
17.58
Metilxavikol
1,28 0,08
13
19.41
kumin aldegidi
0,19 0,01
14
17.68
karvon
0,27 0,02
70
15
19.98
sis-anetol
0,38 0,02
16
20.22
anis aldegidi
0,65 0,03
17
21.78
trans-anetol
82,56 1,24
18
23.59
elemen
0,13 0,01
19
26.96
kariofillen
0,10 0,01
20
27.74
trans-
bergamoten
0,08 0,01
21
28.21
ximachalen
0,41 0,02
22
28.65
farnezen
0,08 0,01
23
29.46
ximachalen
3,89 0,11
24
29.71
ar
-kurkumen
0,98 0,06
25
30.19
zingiberen
1,05 0,05
26
30.36
ximachalen
0,32 0,02
27
30.72
bisabolen
0,71 0,03
28
31.34
seskvifellandren
0,16 0,01
29
42.98
izovalerilizoevgenol
1,32 0,02
30
44.81
epoksiizovalerilizoevgenol
0,51 0,01
Eslatma: xromatogrammadagi ajralgan 6 ta komponent identifikatsiya qilinmadi.
Jadvaldagi ma‘lumotlardan ko‗rinib turibdiki, Pimpinella Anisum L.
o‗simligidan ajratilgan efir moy tarkibidan GX-MS usulida terpenoidlar,
seskviterpenoidlar va boshqa organik birikmalar sinflariga mansub bo‗lgan
moddalar aniqlandi. Ularning kimyoviy formulalar 4.2-jadvalda keltirilgan.
4.2-jadval
Pimpinella Anisum L. o‗simligidan ajratilgan efir moyi tarkibidan identifikatsiya
qilingan moddalarning struktura formulalari
71
pinen
pinen
pinen
Terpinenlar
para-simen
D-limonen L-limonen
Lenalool
(+)-mentol
(-)-mentol terpinen-4-ol
terpineol
Metilxavikol
kumin aldegidi
sis-anetol trans-anetol
elemen
Karvon
Anis aldegidi
elemen bergamoten ximachalen
kariofillen
Farnezen
Zingiberen
Kurkumen
bisabolen
2-(1-trans-propenil)-4-
metoksifenil-2-
metilbutirat
2-(1-trans-epoksipropil)-4-
metoksifenil-2-metilbutirat
72
Efir moyining tarkibida trans-anetolning miqdori 82,56 1,24 % ni tashkil
etib, boshqa joylarda etishtirilgan Pimpinella Anisum L. o‗simligidan ajratilgan
efir moylari tarkibidagi miqdorga (masalan, 85 %) yaqin va yuqori sifatli efir
moylari jumlasiga kiradi. Bu esa uning tibbiyotda aromaterapiya maqsadlarida,
parfyumeriya va kosmetikada xushbo‗y modda sifatida ishlatishga tavsiya etish
uchun asosdir.
4.1.2.Ocimum basilicum
(Rayxon) efir moyining GX-MS analizi
Rayxondan ajratib olingan efir moyining sifat va miqdoriy tarkibi
GX-MS
usulida o‗rganildi. Uning xromatogrammasi 4.1-rasmda keltirilgan.
4.1-rasm.
Uy rayxonidan
ajratib olingan efir moyining xromatogrammasi
Uy rayxonidan
ajratib olingan efir moyining sifat va miqdoriy tarkibi 4.3-
jadvalda keltirilgan.
4.3-jadval
Uy rayxonidan ajratib olingan efir moyining sifat va miqdoriy tarkibi.
№ Ushlanish
vaqti
Nomi
Formulasi
Nisbiy miqdori,
%
73
1
8,50
thujen
0,002
2
8,77
pinen
0,004
3
9,97
Benzaldegid
0,007
4
10,27
Sabinen
0,010
5
10,42
pinen
0,003
6
10,66
Octen-3-0l
0,004
7
10,92
Myrcen
0,013
8
11,52
Cis-3-hexenyl
acetat
0,002
9
11,87
-terpinen
0,003
74
10
12,29
Limonen
0,002
11
12,36
phellandren
0,003
12
12,44
Eucalyptol
0,010
13
12,94
Trans-
ocimen
0,006
14
13,33
Gamma-terpinen
0,13
15
13,78
Cis-linalool oxid
0,010
16
14,32
Trans-linalool
oxid
0,030
17
14,60
n-octanol
0,355
18
15,55
Linalool
0,012
19
15,69
octan-3-yl acetat
0,720
20
15,92
neo-allo-ocimen
0,013
75
21
15,97
cyclopentanal-
1,2-dimethyl-3(1-
methylethenyl)
0,055
22
16,31
cis-menth-2-en-1-
ol
0,033
23
16,44
Plinol
0,022
24
17,43
terpinen-4-ol
2,352
25
17,73
methyl salicylat
0,019
26
17,88
-terpineol
0,022
27
18,26
n-octyl acetat
0,007
28
18,69
Nerol
0,034
29
18,82
Cis-3-hexenyl
valerat
0,027
30
19,36
Linalyl acetat
0,194
31
19,43
Geraniol
0,070
32
19,66
Chavicol
0,224
76
33
20,31
Geranyl acetat
69,84
34
20,37
Bornyl acetat
0,095
35
20,68
Myrtenyl format
0,03
36
20,90
Carvacrol
0,043
37
21,69
cycloelemen
0,032
38
21,86
Exo-2-
hydroxycineol
acetat
0,018
39
22,09
-cubeben
0,120
40
22,37
Eugenol
0,126
41
22,89
-copaen
0,028
Jadvaldagi ma‘lumotlardan ko‗rinib turibdiki, uy rayxonidan ajratib olingan
efir moyining asosiy tarkibidan 41 modda aniqlangan bo‗lib, ulardan geranil atsetat
qariyb 70,0 % ni tashkil etadi. Terpinen-4-ol miqdori 2,35 % atrofida bo‗lib,
77
miqdori 0,1 % dan yuqori bo‗lgan birikmalar jumlasiga oktan-il-atsetat (0,72 %),
n-oktanol (0,355 %), chavikol (0,224 %), linalil atsetat (0,194 %), -perpenin
(0,130 %), eugenol (0,126 %), -cubeben (0,120 %) kabi moddalar kiradi. Qolgan
moddalarning efir moyidagi miqdori 0,1 % dan kam.
4.1.3. Bo‟yimod ron o‟simligid n oling n efir moyining GX-MS tahlili
Bo‘yimodaron (Achillea millefolium L.)-Asteraceae oilasiga mansub bo‘lib,
keng tarqalgan o‘simlikdir, mazkur tur polimorf bo‘lib, turli ko‘p shaklli noma‘lum
bir- biridan chegaralangan taksanomik ahamiyatga ega.
1946 yil L. P. Sergievskiy Achillea asiatica Serg (Osiyoli bo‘yimodaron) ni
aloxida tur sifatida ajratdi. Ushbu o‘simlik Achillea Setacea Waldest. Et kit ga
monandligi aniqlanib, lekin o‘zining morfologo-geografik xususiyatlariga ega
ekanligi ta‘kidlangan. Boshqa mualliflar Achillea asiatica ni alohida tur sifatida
ajratishni maqsadga muvofiq emas deb hisoblab, ―Krasnoyarsk o‘lkasi florasi
doirasida Achillea millefolium L. S. i., tarkibiga kiruvchi sifatida qarashdi.
―Sibir florasi‖ bo‘yicha axborotda yuqorida keltirilgan barcha turlar mustaqil tur
sifatida tan olingan. (E‘tirof etilgan).
Osiyo bo‘yimodaroni (Achillea asiatica Sergi) sharqiy va g‘arbiy sibirning
barcha yo‘l va o‘rmon hududlarida keng tarqalgan. L.P. Sergievskiy
ta‘kidlashicha. Gerbar namunalarni tadqiq qilish va kuzatish shuni ko‘rsatdiki,
Achillea asiatica Serg. Sibirda Achillea millefolium L. ga nisbatan ko‘proq
uchraydi.
Odatdagi bo‘yimodaronning biologik aktiv komplksi tarkibida turli
moddalar borligi aniqlangan:
Fenolli brikmalar, efir moyi, polisaxaridlar, vitaminlar va boshqalar.
Bo‘yimodaron efir moyining tarkibida turli mualliflarning ma‘lumotiga
asosan 40 ga yaqin komponentlar borligi aniqlangan.
Ta‘kidlash joizki, xamazulenning miqdori minimumdan 25% gacha
o‘zgarib, bunday o‘zgarish xomashyoni terib olish hududiga bog‘liqligi
78
ko‘rsatilgan. Osiyo Achillea millefolium L. S. l bo‘yimodaron kimyoviy tarkibini
o‘rganish, uni kelajakda xamazulen manbai sifatida qo‘llanilishi ahamyat kasb
etishi nuqtai nazaridan dolzarbdir. Tekshirishlar shuni ko‘rsatdiki odatiy osiyo
bo‘yimodaroni biologik faol moddalarning asosiy guruhlari miqdori bo‘yicha bir-
biriga ekvivalent, teng qiymatlidir , lekin osiyo bo‘yimodaroni terish hududiga
bog‘liq bo‘lmagan holda proxamazulenlar miqdori bo‘yicha katta kimyoviy
o‘zgarishlar ta‘siriga moyil bo‘lmay, proazulenlarning maksimal miqdor soniga
egadir.
Ilmiy tatqiqotlar asosida Osyo bo‘yimodaroni xomoshyosida efir moyi,
proxamazulen va xamazulenning miqdoriy o‘zgarishi dinamikasi o‘rganilib, uni
tayyorlashning ratsional muddati bo‘yicha takliflar berilgan.
Mazkur ishning maqsadi-odatiy va Osiyo bo‘yimodaronninig efir moylari
kimyoviy tarkibini qiyosiy tahlil qilish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
