O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s. B. Mirzajonova

6.15-rasm.
Anod bo’linmasi: 1-ramasi; 2-membrana; 3-anod; 4-shtuser. 
Anod bo’linmasi o’zida rama 
1
izolyatsiyalangan mahsulot bilan qoplangan 
unga ikki tomondan ionalmashinuvchi mebranalar 
2
qotilgan. Kamera ichiga 
platinadan yasalgan teshiksimon anod qo’yiladi. Membranalarning kationionlisi 
qo’llanilib ular suv o’tkazishga, kimyoviy va mexanik mustahkamdir. Aniolit 
bo’linmaga vanna tubida o’rnatilgan tahsimlovchi yordamida beriladi, u ham o’z 
navbatida 
4
shtuser bilan bog’langan.
6.16-rasm.
Katod bo’linmasining kesimi: 1-quti; 2-tok o’tkazuvchi devor; 3-uglerodligrafit;
4-to’r; 5-qisqich; 6-planka-metall taxtacha tok o’tkazuvchi; 7-dastak; 8-yuqori qulf; 9-shtuser. 
Katod bo’linmasi tok o’tkazmaydigan quti 
1
dan tashkil topgan bo’lib va ikki 
tok o’tkazuvchi perforli devor 
2 
, ichkaridan uglerodli grafit mahsuloti 
3
vinaplast 

---

235 
o’lchami 4-5mm bo’lgan to’r 
4
bilan 
5
qisqich va 
8
qulf bilan mahkamlangan 
uskunalardan iborat. Qutiga tok o’tkazish uchun 
6
-planka va 
7
ruchkadan iborat.
Katod bo’linmasini katolit bilan vanna tubida joylashgan 9 shtuser bilan 
bog’langan taxsimlagich ta’minlaydi.
TM elyuatlaridan oltin va kumushni cho’ktirish elektroliz dastgohlar ketma-
ketligi 31-rasmda tasvirlangan.
Regenerat xomashyosidan nodir metallarni cho’ktirish uchun elektroliz qilish 
grafitli katodlarda va davriy tizimda tok o’tuvchi quyidagi jarayonlarga bog’liq: 
regenerat miqdoriga, elektroliz davomiyligiga, 40-50
0
C bosim bilan berilishiga, 
elektroliz vannasiga o’z-o’zidan yo’nalishiga katod bo’linmasiga. Grafitdan 
eritmaninig o’tkazilishi natijasida oltin va kumushning cho’kishi kuzatiladi, eritma 
vannadan sliv kistasi orqali bo’shatiladi va aerolift yoki nasos yordamida bochkaga 
qaytariladi.
6.17-rasm. TM elyuatlaridan oltin va kumushni cho’ktirish elektroliz dastgohlar ketma-
ketligi: 1-elektroliz vannasi; 2-anod bo’linmasi; 3-katod bo’linmasi; 4-oltintarkibli elyuat 
saqlanadigan elektrisitgichli idish; 5-anolit idishi; 6-qayta ishlangan elyuat uchun nasos; 7-qayta 
ishlangan anolitni yig’gich idish; 8-qayta ishlangan anolit uchun nasos. 

---

236 
Eritma vanna bo’ylab toki uning tarkibidagi oltin va kumush belgilangan 
miqdorda cho’kmaguncha doimiy aylanma harakatda bo’ladi. Katod bo’linmasi 
grafit mahsulot olinmasdan avval TM eritmasidan tozalash uchun suv bilan yuvilib 
so’ng quritiladi.
Cho’ktiruvchi elektrolizyor EU-1 ning texnologik xarakteri: 
Katod bo’linmalar soni, dona......................………..................... 10 
Anod bo’linmalar soni, dona........................................................ 11 
Katod va anod bo’linmalari orasidagi masofa, mm kamida…........... 8 
Katod bo’linmasi o’lchami, mm …....................................330x450x5 
Katodning giometrik yuzasi, mm….....................................254x374x2 
Katod bo’linmasi ishchi foydali yuzasi, mm ……........................20
-
25 
Elektrolizyor ish unumdorligi, m
3
/kunlik….................................20
-
25 
Eritmadan oltinni ajralish darajasi, %...........................................97,0 
Elektrolizyordagi qarshilik, B………….........................................3-4 
Elektrolizyor orqali o’tadigan elektr toki, А….............................1000 
Eritma harorati, °С……............................................................40
-
50 
Katolitning aylanish tezligi, m
3
/s……….......................................8
-
10 
Uglerodgrafitli mahsulotning birdaniga yuklanadigan miqdori, g 1,0
-
1,5 
Anolitdagi sulfat kislota konsentratsiyasi, g/l……...........................5
-
50 
Anolitdagi TM miqdori, g/l kamida.. ТМ в анолите, г/л, ................0,5 
Aniolit aylanma tezligi, m
3
/s………..........................................0,15-0,2 
Elektrolizyor o’lchamlari, mm….....................................805x955x1320 
Ishchi holatdagi elektrolizyor og’irligi, kg……….............................308 
Bu regeneratsiya usuli bilan anionit AP-2, AM-2B kabilarni tozalash amalda 
ishlatilmoqda. Bu sxema bo’yicha sinil, rux Ni bo’lsa sulfat:azot kislotalari bilan; 
Au, Ag va Su tiomochevinaning HCl + H
2
SO
4
da eritmasi bilan temirni ammoniy 
azotning ishqoriy eritmalari bilan desorbsiyalash ishlari ko’rsatilgan. Elyuirlash 
eritmasi 50-55 % gacha isitiladi, bu haroratda eritma hajmi bir xil bo’lib saqlanib, 
ionitlar «bag’ri» dagi metallarning barchasi to’la yulib olib chiqishga yaxshi imkon 

---

237 
yaratadi. Regeneratsiya natijasida to’yingan anionitdan 98% Au, 97% Ag, 91% Cu, 
97% Zn, 96,7 % Ni, 75-80 % Fe kabi va agar bor bo’lsa Pt, Os, Ir, Ta kabi
metallarni ajratib olishga imkon beradi.