O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qo‘qon davlat pedagogika instituti

Ma’ruza mashg’ulotlari 

 

201 

 

o‘zlashtira olmaslikka olib keluvchi omillarni qayd qilish; 

fikrlash  jarayonida  bilim,  malaka,  ko‘nikmalarni  yegallash  asnosida  individual 

kamchiliklarni tuzata olish usullari; 

oila tarbiyasidagi motivatsiyaning bo‘linmasligi hamda iroda sustligi kamchiliklarini 

qayd qilish va yenga olish; 

qobiliyatli  va  iste’dodli  o‘quvchilarga  nisbatan  o‘quv  jarayonini  optimallashtirish 

(ijodiy faoliyat, sinfva sinfdan tashqari ishlarni hisobga olish); 

o‘qitish jarayonini tanlash yerkinligini berish; 

umumiy o‘quv malakalari va ko‘nikmalarini shakllantirish; 

o‘quvchilarning o‘z-o‘ziga mos baho bera olishini shakllantirish; 

(o‘qitishning texnik vositalaridan, shuningdek, EHMdan foydalanish. 

O‘qitishni individuallashtirish texnologiyasiga quyidagilar kiradi: 

 

Batov  tizimi.  AQShda  ishlab  chiqilgan  bu  tizimda  o‘quv  jarayoni  ikki  qismga 

bo‘linadi: 

Birinchi qism- butunicha sinf ishi. 

Ikkinchi qism- individual mashg‘ulotlar. 

Bunday mashg‘ulotlar unga zaruriyat sezgan o‘quvchilar bilan yo umum tomonidan 

qabul qilingan me’yorlardan orqada qolmaslik yoki nisbatan rivojlangan qobiliyatlari 

bilan ajralib turganlar bilan bir qatorda bo‘lishini ta’minlash maqsadida o‘tkaziladi. 

Yuqori  qobiliyatli  kategoriya  o‘quvchilar  bilan  o‘qituvchi,  nisbatan  kamroq 

qobiliyatli  va  qoloq  o‘quvchilar  bilan  o‘qituvchi  yordamchisi  shug‘ullanadi. 

Tramp  rejasi  -  bu  texnologiya  AQShda  juda  mashhur.  Bu  o‘qitish  shakllarimng 

shunday  tizimiki,  unda  katta  auditoriyadagi  mashg‘ulotlar  kichik  guruhlardagi 

individual 

mashg‘ulotlar 

bilan 

qo‘shib 

olib 

boriladi. 

Zamonaviy  texnik  vositalar  yordamida  100-150  kishidan  iborat  katta  guruhlarda 

yuksak malakali o‘qituvchilar, proffcssorlar leksiya o‘qiydilar. 10-15 kishidan iborat 

kichik  guruhlar  esa  leksiya  materiallarini  muhokama  qiladilar,  bahs  yuritadilar. 

Individual  ishlar  esa  maktab  kabinetlarida,  laboratoriyalarida  o‘tkaziladi.  Leksiya 

mashg‘ulotlariga  40%,  kichik  guruhlardagi  mashg‘ulotlarga  20%,  kabinet  va 

laboratoriyalardagi individual ishlarga yesa 40% ajratiladi. Odatdagi sinf tushunchasi 

yo‘q, 

kichik 

guruhlar 

ham 

doimiy 

emas. 

Dasturlashtirilgan o‘qitish XX asrning 50-yillari boshida paydo bo‘ldi. U amerikalik 

psixolog  B.Skinner  nomi  bilan  bog‘liq.  U  materiallarning  o‘zlashtirilishini 

boshqarishning  samaradorligini  oshirishda,  axborotlarni  qismma-qism  uzatishning 

muntazam  programmasi  asosiga  qurish  va  uni  nazorat  qilishni  tavsiya  etdi. 

V.P.Bespalko bilish faoliyatini tashkil yetish va boshqarish namunasidagi pedagogik 

texnologiya  tasnifini  tavsiya  etdi.  U  o‘qituvchi  va  ta’lim  oluvchi  (boshqariluvchi) 

---