O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

Shartli hukm qilish, shartli ozod qilish va jazoni yengilrog’i bilan 
almashtirish 
Shartli hukm qilish
asoslari Jinoyat kodeksi 72-moddasidan o’rin olgan. 
Unda sud tomonidan jinoyatning xususiyati, ijtimoiy xavflilik darajasi, aybdorning 
shaxsi va jinoiy ishdagi boshqa holatlarni inobatga olib, aybdor tayinlangan jazoni 
o’tamasdan ham uning xulqini nazorat qilish orqali tuzatish mumkin, degan qat’iy 
fikrga kelsa, qo’llashi belgilangan. 
Ozodlikdan mahrum qilish, intizomiy 
qismga jo’natish, xizmat bo’yicha cheklash, axloq tuzatish ishlari jazolari 
o’rniga
shartli hukm qilish tayinlanishi mumkin. Bunda sud tomonidan jazoni ijro 
etmaslik to’g’risida qaror chiqariladi. 
14-rasm. Jazoni yengillashtirish asoslari. 
Shartli hukm qilish jazoni qo’llamasdan jazo maqsadiga erishishni ko’zlaydi. 
Bu bir tomondan, davlatning insonparvarlik siyosati asoslariga mos kelsa, ikkinchi 
tomondan, shaxsni salbiy sifatlarga ega kishilar ta’siri ostiga tushib qolishining 
oldini olishga xizmat qiladi. 
• ozodlikdan mahrum qilish
• intizomiy qismga jo’natish
• xizmat bo’yicha cheklash
• axloq tuzatish ishlari
shartli hukm qilish
• ozodlikdan mahrum qilish
• intizomiy qismga jo’natish
• xizmat bo’yicha cheklash
• ozodlikni cheklash
• axloq tuzatish ishlari
jazoni o’tashdan muddatidan 
ilgari shartli ozod qilish 
• ozodlikdan mahrum etish
• ozodlikni cheklash
• axloq tuzatish ishlari 
jazoni yengilrog’i bilan 
almashtirish

---

103 
Sud tomonidan shartli hukm qilinganda, u jazoning barcha muddatiga amal 
qiladi. Basharti, qilmish bir necha jinoyatdan iborat bo’lib, ular uchun umumiy 
jazo belgilanganda, shartli hukm qilish jinoyatlar jami uchun qo’llaniladi, 
jinoyatlar jamining alohida bir turi uchun qo’llashga yo’l qo’yilmaydi. 
Shartli hukm qilinganda aybdorga jazo turi va muddati belgilanadi, lekin bu 
jazoni qo’llanilmasdan, u shartli ravishda ozod qilinadi. Ozod qilinish mahkumga 
bajarilishi shart bo’lgan majburiyatlar yuklatilishiga olib keladi. Shartli hukm 
qilish muddati davomida mahkumga yetkazilgan zararni qoplash, ish yoki o’qishga 
kirib foydali ish bilan shug’ullanish, yashash, ish, o’qish joyi o’zgarsa, nazorat 
qiluvchi organni xabardor qilish, o’zining qonunga itoatkorligini ko’rsatishi lozim 
bo’ladi. Shuningdek, belgilangan joyda bo’lish, majburlov choralariga bo’ysunish, 
majburiy davolanish kurslarini o’tash kabi cheklovlar o’rnatilishi mumkin.
Ichki ishlar organlari va harbiy qism yoki muassasa qo’mondonligi 
mahkumning xulqi ustidan nazoratni olib borishga vakolatli organlardir. Ular 
mahkumning xulqini nazorat qilish davomida sudga muddatni qisqartirish, yangi 
majburiyatlarni yuklash, agar mahkum majburiyatlarini uzrli sabablarsiz 
bajarmasa, shartli hukmni bekor qilib, jazoni o’tashi to’g’risida ajrim chiqarish 
haqida sudga taqdimnoma berishi mumkin.
Shartli hukm qilish o’ta og’ir jinoyat sodir etgan mahkumlarga hamda ilgari 
qasddan jinoyat sodir etib, ozodlikdan mahrum qilinganlarga qo’llanilmaydi.