О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Legirlangan asbobsozlik po’latlari 
 
Legirlangan asbobsozlik po‟latlari kesish, o‟lchash, zarb berish va shtamplash asboblarini 
tayyorlashda ishlatiladi. Bu po‟latdan yasalgan asbobning sifati uglerodli po‟latdan yasalgan 
asboblarnikidan yuqori, u qattiqroq va yeyilishga chidamli. 
Asbobsozlik po‟latlarida xrom, volfram, vanadiy va boshqalar legirlovchi element
vazifasini o‟taydi. Ular asbobning chidamliligini oshiradi, natijada metallarga ishlov berishda 
ish unumi keskin ko‟tariladi. Rezbali kalibrlar, skoba kabi o‟lchash asboblari 7ХФ, 9ХФ, Х14, 
11ХФ markali po‟latlardan (11ХФ markali po‟latning tarkibida uglerodning miqdori 1,1%) 
yasaladi. Freza, parma, metchik, razveyortka kabi kesish asboblari 9XC, ХГС, 9Х5ВФ, 
85Х6НФТ markali po‟latlardan yasaladi. Qaynoq holda shtampovkalash shtamplari 7X3, 
5XHM, 55ХГМ, 4Х8В2 kabi po‟lat markalaridan tayyorlanadi. Sovuqlayin shtamplash 
shtamplarini tayyorlashda X6НФ, Х12Ф1, Х12ВМ, 7Х12ВМ markali po‟latlar ishlatiladi. 
Tezkesar po‟latlarda xrom (kamida 4%) va volfram (kamida 6%) asosiy legirlovchi 
element hisoblanadi. Bu po‟latlardan qattiq, issiqbardosh va korroziyaga chidamli metallarga 
ishlov berishda ishlatiladigan keskichlar, parmalar, frezalar, metchiklar tayyorlanadi. Tezkesar 
po‟latlarga kobalt, vanadiy, molibden kabi elementlar ham qo‟shiladi, ular po‟latning 
qattiqligini va cho‟g‟langan holatdagi chidamliligini oshiradi. Uglerod miqdori 0,7 

1%, 
oltingugurt bilan fosfor birgalikda ko‟pi bilan 0,06%. Bu po‟lat 600 
0
S haroratgacha
qattiqligini yo‟qotmaydi. Tezkesar po‟latlarning P6, P9, P18, P6M3, P6M5, P14Ф14, Р9К10, 
Р10К5Ф5 kabi markalari bor. P harfi tezkesar po‟latligini, undan keyingi son foizlardagi 
volfram miqdorini, M, Ф, K harflaridan keyingi son molibden, vanadiy, kobalt miqdorini 
bildiradi. 
 3 - jadval 
Ba‟zi tezkesar po‟latlarning kimyoviy tarkibi (% da)