|
3.3. Mashg‘ulotlar о‘tkazilgandan keyin mantiqiy tafakkur rivojlanish darajasini tashxislash
Mantiqiy tafakkurni rivojlantirish bо‘yicha о‘tkazilgan maxsus mashqlar yordamida о‘tkazilgan mashg‘ulotlardan keyin, yuqorida kо‘rsatilgan metodika bо‘yicha yana bir marta testlar о‘tkazdik.
О‘tkazilgan test mazmuni:
12: x=4 tenglamani yeching.
a) x=3
b) x=2
v) x=4
2) 0: 1= ni hisoblang.
a) 1
b) 0
v) 2
3) Ikki kishi 4 soatdavomida shashka о‘ynashdi. Ulardan har biri necha soatdan shashka о‘ynadi?
a) 2
b) 3
v) 4
4) Kvadratlarni sanang.
a) 9
b) 7
v) 8
5) 35+15= ifoda qiymatini toping?
a) 50
b) 20
v) 40
6) 5dm 2sm ni santimetrlarda kо‘rsating?
a) 52sm
b) 25sm
v) 502sm
7) 3·6-2 amallarni tatibi bilan bajaring.
a) 12
b) 10
v) 16
Natijalar quyidagicha bо‘ldi: "5" - 5,"4" - 16,"3" - 5.
Foizlar hisobida quyidagi kо‘rinishga bо‘ldi: "5" - 19,2%,
"4" - 61,5%,
"3" - 19,3%.
Ularni natijalari 2-jadvalda keltirilgan.
2-jadval.
Tajriba-sinovning oxirgi bosqichida о‘quvchilar mantiqiy tafakkurining tavsifiy parametrlari
№
|
Tо‘rtinchisi ortiqcha
|
Kо‘rish anologiyalari
|
Metaforalarni tushunish
|
Tasniflash jarayoni
|
Rasmlar ketma-ketligi
|
tanlov
|
asoslash
|
tanlov
|
Asoslash
|
tanlov
|
asoslash
|
1
|
100%
|
100%
|
100%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
2
|
100%
|
100%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
75%
|
100%
|
3
|
100%
|
100%
|
100%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
4
|
75%
|
75%
|
100%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
5
|
100%
|
75%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
75%
|
100%
|
6
|
100%
|
100%
|
75%
|
75%
|
85%
|
100%
|
75%
|
100%
|
7
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
8
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
9
|
75%
|
75%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
75%
|
100%
|
10
|
75%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
11
|
100%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
12
|
100%
|
100%
|
75%
|
75%
|
85%
|
100%
|
75%
|
100%
|
13
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
75%
|
100%
|
14
|
100%
|
100%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
15
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
16
|
100%
|
100%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
75%
|
100%
|
17
|
100%
|
100%
|
100%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
18
|
75%
|
75%
|
100%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
19
|
100%
|
75%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
75%
|
100%
|
20
|
100%
|
100%
|
75%
|
75%
|
85%
|
100%
|
75%
|
100%
|
21
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
22
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
23
|
75%
|
75%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
75%
|
100%
|
24
|
75%
|
75%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
25
|
100%
|
75%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
100%
|
26
|
100%
|
100%
|
75%
|
75%
|
85%
|
100%
|
75%
|
100%
|
О‘rtacha kо‘rsatgich
|
94,2
|
90,3
|
87,5
|
84,6
|
94,8
|
100
|
89,4
|
100
|
О‘quvchilarda о‘tkazilgan tajriba-sinov parametrlar tavsifi kо‘rsatkichlarini tahlilidan shu narsa kuzatiladiki: barcha kо‘rsatkichlar topshiriqlarni bajarishning optimal usuli atrofida joylashgan (84,6 dan 100 gacha).
Eng yuqori kо‘rsatkichlar quyidagi parametrlarda aniqlandi:
1.Tо‘rtinchisi ortiqcha –tanlov–94,2;
2. Tо‘rtinchisi ortiqcha –asoslanish – 90,3
3. Kо‘rish analogiyalari – tanlov –87,5;
4. Metaforalarni tushunish – 94,8;
5. Tasniflash jarayoni – 100
6.Rasmlarning mantiqiy ketma-ketligi – tanlov – 89,4.
7. Rasmlarning mantiqiy ketma-ketligi – asoslanish -100
Boshlang`ich sinfdagi о‘quvchilar mantiqiy tafakkuri kо‘rsatkichlarini taqqoslash uchun maxsus didaktik о‘yinlargacha va undan keyingi holat diagrammada taqdim etamiz (1-rasm).
1-rasm. Tafakkurning о‘ziga xosligi tadqiqotini taqqoslanishi
Shunday qilib, tafakkurning tavsifiy kо‘rsatgichlaridan kelib chiqqan holda, maxsus mashqlar о‘tkazish natijasida о‘quvchilarning mantiqiy tafakkurining rivojlanishining yuqori darajasiga erishish mumkinligi haqida xulosa chiqarishimiz mumkin, ayniqsa bu xulosa mantiqiy tafakkurga, tasniflash amallariga, metaforalarni tushunishga tegishlidir.
XULOSALAR
Tadqiqotimiz natijasida quyidagi xulosalarga keldik.
1. Boshlang‘ich ta’lim davomida о‘quvchida nazariy tafakkur rivojlanadi, u yangi bilimlarga, kо‘nikmalarga ega bо‘ladi – о‘zining keyingi ta’limi uchun zaruriy baza yaratadi. Lekin о‘quv faoliyati bu bilan nihoyasiga yetmaydi: Boshlang`ich sinfdagi о‘quvchining bevosita rivojlanishi uning tavsifi va natijaviyligiga bog‘liq. Bolaning muvaffaqiyatli ta’limi, unga nisbatan kattalarning va tengdoshlarining munosabatiga bog‘liq. Unda ana shular asosida о‘z-о‘zini aniq baholash shakllanadi.
2. О‘yin shaxs shakllanishida yangi sifatlarni, undagi muhim jihatlarni aniqlaydi; aynan о‘yinda bolalar о‘zini tuta olish normalarini о‘zlashtiradi, u о‘qishga о‘rgatadi, tarbiyalaydi. О‘quv jarayonida о‘yindan foydalanishning quyidagi maqsadlarini ajratib kо‘rsatish mumkin: aniq kо‘nikmalar shakllanadi; aniq nutq kо‘nikmalari shakllanadi; muomola qilishga о‘rganadi; zaruriy qobiliyatlar va ruhiy funksiyalar rivojlanadi va boshqalar. О‘yin faoliyati diqqatni, xotirani, tafakkurni, tasavvurni, barcha bilish jarayonlarni rivojlanishiga ta’sir qiladi.
Shu bilan birga ta’kidlashimiz joizki, ta’limning vositasi sifatida о‘yinning samaradorligi quyidagi qator talablarga amal qilinishiga bog‘liq: о‘quvchilar harakat va tasavvur qiladigan holatni, rejani mavjudligiga; bolalar tomonidan о‘yin natijasini, о‘yin qoidasini albatta anglanilishi. О‘yin – jamoaviy birgalikda amalga oshiriladigan jarayon. Bu barcha ta’limdagi vazifalarni oshirishdagi asosiy usul, shu sababdan: bola ilgari bilmagan va о‘yin davomida о‘zlashtiradigan bilimi uchun qanday kо‘nikma va malaka talab qilinishini aniq bilishi hamda о‘yin о‘quvchini tafakkur qilishga majbur etishi lozim.
Shunday qilib, о‘yin ta’lim berish vositasi bо‘lib, u ta’lim oluvchilarning tafakkur faoliyatini faollashtiradi, о‘quv jarayonini qiziqarli va hayajonli qiladi, tilni shakllanishiga kuchli turtki beradi.
О‘tkazilgan tahlillarimiz, ta’limning boshlanishida maxsus didaktik о‘yinlardan foydalanish, о‘quvchilarda mantiqiy fikrlashni rivojlantiradi deb xulosa chiqarishga imkon beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RО‘YXATI:
O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi.-T.: O’zbekiston, 2012 y.-46 b.
O‘zbekiston Respublikasining «Ta'lim to‘g'risida»gi Qonuni. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. – T.: 1998. B. 20-29.
Ahmedova M., Abdurahmonova N., Jumayev M. Matematika 1-sinf uchun darslik. “Turon-Iqbol” 2014.
Abdurahmonova N., O’rinboyeva L. Matematika 2-sinf uchun darslik. “Yangiyo’l Poligraf Servis”. 2014u
Burxonov S., Xudoyorov O’., Norqulova Q. Matematika 2-sinf uchun darslik. “Sharq”. 2014y.
Bikbayeva N.U., Yangibayeva E., Girfanova K.M. Matematika 4-sinf. “O‘qituvchi” nashriyoti. 2013, 206-bet.
Gurova L.L. Psixologiya mishleniy. – M.: PER SE, 2005. – S. 47.
Gutkina N.I. Psixologicheskaya podgotovka detey k shkole v gruppe razvitiya // Aktivniye metodi v rabote shkolnogo psixologa. M., 1990. – S. 58.
Davidov V.V. Problemi razvivayushego obucheniya: Opit teoreticheskogo i eksperimentalnogo psixologicheskogo issledovaniy. – M.: Pedagogika, 1986. – S. 72.
Dyachenko O.M., Veraksa N.YE. Chto na svete ne bivayet? – M.: Znaniye, 1994. – S
Luk A.N. Mishleniye i tvorchestvo. – M.: Politizdat, 1976. – S. 39.
Muxina V.S. Vozrastnaya psixologiy. – M.: Akademiya, 2000. – S. 210.
Xrestomatiya po vozrastnoy psixologii: Uchebnoye posobiye dlya studentov / Sost. L.M. Semenyuk; Gl. red. D.I. Feldshteyn. – M.: MODEK, 1998. – S. 210.
Obuxova L.F. Detskaya psixologiya: teorii, fakti, problemi. – M.: Trivola, 1995. – S. 192.
Passov YE.I. Urok inostrannogo yazika v sredney shkole. - M., 1989. – S. 83.
Piaje J. Rech i mishleniye rebenka: Per. s frans. i angl. / Sost., komment., red. perevoda Val. A. Lukova, Vl. A. Lukova. – M.: Pedagogika-Press, 1994. – S. 235.
Selevko G.K. Sovremenniye obrazovatelniye texnologii: Uch. pos. – M.: Narodnoye obrazovaniye, 1998. – S. 102.
Do'stlaringiz bilan baham: |
