O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshidavlatuniversitetining pedagogika instituti

Madaniyatshunoslik 
(Kulturologiya) - Ma’naviyat sohasiga aloqador yо‘nalishdagi asosiy 
fanlardan bо‘lib, jahon va mintaqa madaniyatlarini inson ma’naviy faoliyatining hosilasi 
bо‘lmish mavjud voqe’lik sifatida olib о‘rganish ushbu fanning asosiy mavzusi (predmeti)ni 
tashkil etadi. 
36.
Ruhiyat
– bir tomondan, insonning moddiy tabiati bilan (shahvat, nafs, jahl-g‘azab, 
qо‘rquv), ikkinchi tomondan, ma’naviyat olami bilan (imon-e’tiqod, mehr, mas’uliyat, 
iroda, ilm) tutashgan murakkab voqelik bо‘lib, “Ruhshunoslik” fani inson ruhiy olamini 
ayni shu ziddiyatli murakkablik holatida olib о‘rganadi. 
37.
Ruhshunoslik
(Psixologiya) - Ma’naviyat sohasiga aloqador fanlardan bо‘lib, uning asosiy 
mavzusi (predmeti)
i
nson va jamiyatning turli ruhiy holatlari va ulardagi о‘zgarishlarni 
о‘rganishdir. Bu fan, bir tomondan, juda qadim, ikkinchi tarafdan, nisbatan yosh fan. Uzoq 
vaqtgacha falsafiy fanlar sohasiga oid hisoblangan psixologiya fanida hozirgi zamonga kelib 
ruhiyatni insonning moddiy borlig‘i, undagi fiziologik jarayonlar bilan bog‘liq ravishda 
(ya’ni eksperimental - zohiriy tajribalar asosida) о‘rganish yetakchi о‘ringa kо‘tarildi. 
Yevropa psixologik maktablari о‘z tadqiq mavzularini inson jismi, moddiy mohiyat bilan 
bog‘liq holda о‘rganishadi. Uning tibbiyot fanlari bilan bevosita bog‘liqligi ham shu 
sabablidir. Ammo inson ruhiyatini faqat uning sezish a’zolari va miya faoliyati bilangina 
bog‘lab tushuntirishga urinish, ya’ni sof materialistik yondoshuv, bizning nazarimizda, 
bugungi kun ilmi uchun yetarli emas. Bu sohada milliy ma’naviy merosimiz an’analariga 
ham murojaat etish maqsadga muvofiq.. 
38.
Nafs
– milliy ma’naviyatimiz an’analariga binoan inson ruhiyatida moddiy olam 
ne’matlariga moyillikni ifodalovchi timsol-tushuncha. Tasavvuf tariqatlarida nafs 
tarbiyasiga alohida ahamiyat qaratilgan va uning turli darajalari belgilangan. 
39.
Jon
– biologik mavjudotlar (hayvonlar va insonlar) uchun xos bо‘lgan tiriklik va erkin 
harakatga qobillikni anglatuvchi timsol-tushuncha. 
40.
Ruh
– ilohiy kitob (Qur’oni karim) oyatlari mazmuniga binoan Alloh tomonidan faqat 
insonga in’om etilgan alohida g‘aybiy quvvat bо‘lib, bani odamning ma’naviy kamolot kasb 
etish imkoniyatining asosidir
1[1]
. 
41.
Nafsi ammora 
– insonni tamomila о‘z jiloviga olgan, harqanday og‘ir gunohlarga 
boshlovchi tarbiyaga bо‘ysunmagan, о‘jar nafs. Qur’oni karimning “Yusuf” surasida 
eslanadi. 
42.