O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

6. Yog’inlarning yer yuzasida taqsimlanishi. 
Yer sharining taxminan 20
0
sh.k. bilan 20
0
j.k orasida seryog’in ekvatorial zona joylashgan. Ba zonada havo haroratining balandligiva 
nisbiy namlikning yuqoriligi hamda havoning vertikal ko’tarilma oqimlari kuchli ekanligi 
yog’inning ko’p bo’lishiga asosiy sababdir. 750-100 mm. Yer sharidagi eng ko’p yog’in 
tushadigan rayon ham mazkur zonadagi Cherapunja (Xassiya tog’ yonbag’rida, Xassiya tizmasi 
Ximolay tog’ sistemasining janubiy yonbag’rida, 25
0
sh.k.da joylashgan ) bo’lib, yiliga 12 000 
mm dan ortiq, 1961 yilda esa 23 000 mm yog’in tushgan. Shuningdek, har ikala yarim sharning 
taxminan 40
0
– 60
0
kenlik-lar orasida ham gumid zona joylashgan. Ba zonalarga okeanlardan 
g’arbiy havo massalari esib turadi va ko’plab tsiklonlar hosil bo’ladi. 500mm dan ortiq. Bu 
zonaning materiklar ichkarisida va tog’lar orasida yog’in kam tushadigan qurg’oqchil joylar 
ham bor. Masalan, O’rta Osiyo, Gobi, Taklamakon cho’llari va h.k. 
Har ikkala yarimsharning 20
0
va 30
0
-32
0
kengliklar orasida hamda har ikkala qutbiy 
doiralar ichkarisida yog’in kam tushadigan arid zona joylashgan. 

---

92 
Atmosfra yog’inlaridan biri tumandir. U Yer yuzasiga juda yaqin joylashadi. U havoda ortiqcha 
namlikning vujudga kelishidan hosil bo’ladi. Tuman transport harakati uchun katta havf 
to’g’diradi.
79
Savol va topshiriqlar: 
1. Atmosferadagi suv qanday hosil bo’ladi? 
2. Havo namligining qanday turlari bor?
3. Havoning namga to’yinishi uchun zarur bo’lgan suv bug’i miqdorining haroratga bog’liqligini gapirib 
bering. 
4. Nisbiy va absalyut namlik bir-biridan qanday farq qiladi? 
5. Bulutlar qanday hosil bo’ladi va uning qanday turlari mavjud? 
6. Tumanlar paydo bo’lish sharoitiga ko’ra qanday turlarga bo’linadi? 
7. Shudring nuqtasi qanday hosil bo’ladi? 
8.Yog’inlarning turli geografik kengliklar bo’yicha taqsimlanishini tushuntirib bering.