O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

suvning sho’rligi
darajasini bildiradi. Agar suvning 
tarkibidagi suv miqdori 1 l suvda 1 grammdan kam bo’lsa, 
chuchuk
, ortiq bo’lsa, sh
o’r 
suv deb 
ataladi.Okean suvining o’rligi promille bilan belgilanadi. Promille – Biron narsaning mindan bir 
bo’lagi, yoki 1 kg suvda necha gramm suv borligini bildiradi. Dunyo okeani suvining sho’rligi 35 
promille. Lekin okean suvining sho’rligi okeanlarning turli qismlarida turlicha.
Okeanda sho’rlikning taqsimlanii zonallikka ega. Dunyo okeanida eng yuqori sho’rlik 
(36%
0
) tropik va subtropik hududlarda kuzatiladi. Mazkur hududlarda yog’in kam, bug’lani 
ko’pdir. Ekvator yonidagi hududlarda sho’rlik bir oz kamayii kuzatiladi. Ammo mo’tadil, 
qutbyoni va qutbiy o’lkalarda shurlik yana ham pasayadi. 
Ichki dengizlarda suvning sho’rligi dengizga quyiladigan daryo suvi miqdoriga va ochiq 
okean bilan suv almashini sur’atiga bog’liq. Eng past sho’rlik Boltiq dengizida (8%
0
). Qora 
dengizda sho’rlik miqdori o’rtacha sho’rlikdan ancha past (17-18%
0
). Qizil dengizda esa eng 
yuqori, bu yerda sho’rlik 40%
0
. Chunki Qizil dengizda bug’lani miqdori juda yuqori hamda unga 
hech qanday daryo quyilmaydi. Okeanlarda 2000 m chuqurlikdan bolab sho’rlik bir xil qiymatga 
ega (34,7-34,9%
0
)
59
. 
Okean va dengizlarning gaz aroiti.
Dunyo okeani tabiatida, ayniqsa unda o’simlik va 
hayvonot dunyosini tarqaliida suvning gaz me’yori muhim o’rin tutadi. Suvda azot, kislorod, 
karbonat angidrid, ba’zan esa oltingugurt erigan bo’ladi. Azot bilan kislorodning okeandagi 
nisbati 63% va35%, ya’ni suvda atmosferaga nisbatan kislorod miqdori ikki barobar ko’p. Bu 
dengiz hayvonlari uchun qulaydir. Gazlarning suvda eruvchanligi suvning haroratiga bog’liq. 
sho’rligi 35%
0
bo’lgan okean suvining 1000 grammida 0
0
C haroraratda 8,5 sm
3
, 30
0
C haroratda 
esa 4,5 sm
3
gaz erishi mumkin. Sovuq suvda kislorod ko’proq bo’ladi. Kislorod suvga qisman 
diffuziya yo’li bilan havodan, yog’inlardan keladi. To’lqin vaqtida ham havodagi kislorod erib 
suvga o’tadi. Ammo suvdagi kislorodning asosiy manbai fitoplanktondir. Fotosintez jarayonida 
fitoplanktondan erkin kislorod ajralib chiqib suvga o’tadi. u sababli fitoplanktonga serob joylarda 
kislorod miqdori yuqori bo’ladi. Okeanlarning chuqur qismidagi suvlarda ham kislorod ko’p 
bo’ladi.
59
Vahobov H. va boshqalar. Ummumiy Yer bilimi. T.: Bilim, 2005, 104-105-b (mazmun-mohiyatidan 
foydalanildi). 

---

61 
5-jadval