O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

4. Geografik qobiqda suv muvozanati.
Yer yuzasiga yiliga 577 10
12
m
3
yog’in yog’adi 
va shuncha suv bug’lanadi. Okean yuzasiga bir yilda 458 10
12
m
3
yog’in yog’adi. Okean 
yuzasidan bir yilda 505 10
12
m
3
suv bug’lanadi, quruqlik yuzasidan esa 72 10
12
m
3
(4-jadval). 
Yer yuzasiga yoqqan yog’inlarning qolgan qismi daryolarni, ko’llarni, botqoqlarni, muz va 
qorlarni hamda yer osti suvlarini hosil qiladi. Ular ham asta-sekin okean tomon oqa boshlaydi.
4- jadval 
Jahon suv muvozanati 
Hudud 
Maydon 
mln. km
2
Yog’inlar 
Bug’lanish 
Oqim (okeanga) 
mm 
m
3
Mm 
m
3
mm 
m
3
Yer yuzasi 
510 
1130 
577 10
12
1130 
577 10
12
- 
- 
Dunyo okeani 
361 
1270 
458 10
12
1400 
505 10
12
130 
47 10
12
Quruqlik 
149 
800 
119 10
12
485 
72 10
12
315 
47 10
12
Okean, atmosfera va quruqlik yuzasiga keladigan namning asosiy manbai hisoblanadi. 
Okean yuzasidan yiliga 505 mln.km
3
suv bug’lanadi, ya’ni 1395 mm. qalinlikda suv bug’lanadi. 
Eng ko’p bug’lanish tropik kengliklarda kuzatiladi (

2000 mm), ekvatorda 1500 – 1000 mm, 
qutb atrofida 600-500 mm. 
Okean daryolardan 47 mln.km
3
suv oladi. Okean suvining o’rtacha ko’tarilishi 1,5 
mm/yil. 
Talabalar bilimini mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
1. Gidrosfera deganda nimani tushunasiz? 
2. Gidrosferaning tarkibiy qismlari sxemasini chizing. 
3. Gidrosfera qanday xususiyatlarga ega? 
4. Geografik qobiqda moda va energiya aylanishida gidrosferaning to’tgan 
urni nimalardan iborat? 
5. Suvning katta va kichik aylanasi qanday vujudga keladi? 
6. Insonning xo’jalik faoliyati natijasida qanday suv aylanmasi vujudga kelmoqda? 

---

58