O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

3. Glyatsial relief shakllari.
Muzning ishi natijasida vujudga kelgan relief shakllari 
glyatsial relief shakllari deyiladi. Muzlar ta’sirida quyidagi relyef shakllari hosil bo’ladi: 
Jingalak qoyalar –
muz silliqlagan kristall jinslardan tarkib topgan pastroq qoyalar hamda 
tepalar. Bunday qoya hamda tepalarning qiya va yassilari
qo’y peshonalar 
deyiladi. Qo’y 
peshonalarning silliqlangan yuzasida muz hosil qilgan chandiqlar, harakatdagi muzga yopishib 
qolgan toshlar tirnagan chiziq va jo’yaklar ko’zga tashlanib turadi. Dengiz yoki ko’ldagi 
jingalak qoyalar 
shxeralar
deb ataluvchi son-sanoqsiz kichik toshloq orollar va sayozliklarni 
hosil qiladi. Eng tipik shxeralar Finlandiyaning janubiy qirg’oqlari bo’yidagi Aland arxipelagida 
rivojlangan.
Muz eriganda unda g’o’la toshlar, qum, qumoq va boshqa xil uvoq jinslar ajralib qolgan. 
Ular hududni deyarli yoppasiga qoplagan asosiy 
 
morenani hosi qiladi. Morena qirlardagina 
uchramaydi, chunki bunday yerlarda ular yuvilib ketadi. 
karlar
- sovuq ta’sirida vujudga 
keladigan kavaksimon o’yilmalar; Muz harakati davomida tog’ jinslarini silliqlab turli xil 
shakllarini vujudga kelishiga olib keladi. Muzning yemirishlishi natijasida hosil bo’ladigan 
tog’orasimon vodiylar troglar deb ataladi. Muz olib kelgan yotqiziqlardan hosil bo’lagan 
tepaliklar morena tepaliklari , ya’ni 
kamlar
deyiladi.
4. Eol relyef shakllari.
Shamol geomorfologik agent sifatida tog’ jinslariga ta’sir etib, 
yemirish, uchirish va yotqizish kabi ishlarni bajaradi. SHamol ta’sirida vujudga kelgan yumshoq 
jinslar 
eol yotqiziqlar
, shamolning faoliyati esa 
eol jarayon
deb yuritiladi.
Shamolning ishi ikki xil ko’rinishda bo’ladi: 
1. Shamol biror-bir yuzaga ta’sir etib zarrachalarni ko’chirib, uchirib olib ketadi. Bu hodisa 
deflyatsiya
deyiladi. 
2. Shamol havoda uchirib yoki yumalatib kelayotgan mayda zarrachalar biror joyga borib 
uriladi va uni yemirib silliqlaydi yoki har xil shakldagi chuqurchalar hosil qiladi. Bu jarayon 
korroziya 
deyiladi.
Deflyatsiya ko’proq g’ovak tog’ jinslari mavjud bo’lgan rayonlarda sodir bo’lib, yumshoq 
jinslarni uchirib kichik botiqchalarni, chuqurchalarni hosil qiladi. Masalan, O’rta Osiyodagi 
Qorniyoriq botig’i. 
Korroziya jarayoni esa ko’proq qattiq tog’ jinslari tarqalgan joylarda bo’lib, qoldiq tog’lar, 
tosh ustunlar, qo’ziqorinsimon relyef shakllarini vujudga keltiradi. 
Shamol tog’ jinslarini uzoq joylarga uchirib boradi. Afrika cho’llaridan uchirilgan chang-
to’zonlar 2000-2500 km uzoqlikkacha borgan. Shamol ayniqsa sho’rhok joylardagi , dengiz 
bo’ylaridagi yumshoq, g’ovak tuzli qatlamlarni ko’proq uchiradi. Har yili dovul shamollar 
Dunyo okeani yuzasidan atmosferaga 15 mln.t. har xil tuzlarni uchirib ketadi.Shamol yemirib, 
uchirib ketayotgan mayda zarralarni boshqa bir yerga olib borib yotqizadi. Bunday jarayon