O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

atmosfera sirkullyatsiyasini 
vujudga keltiradi. 
Uni vujudga kelishini asosiy omili issiqlikni atmosferada bir tekis taqsimlanmagani, ya’ni 
termik omil hisoblanadi. 
Yerning sharsimon bo’lganligi va uning o’z o’qi atrofida aylanishi natijasida Yer yuzida 
yuqori va past bosimli mintaqalar hosil bo’ladi. Yer sharining ekvator atroflari Quyoshdan eng 
ko’p issiq oladi. Shuning uchun bu hududlarda yil bo’yi havo bosimi past bo’ladi. Natijada 30
0 
kengliklardan ekvatorga qarab doimiy shamollar esib turadi. Yer aylangani sababli bu shamollar 
ekvator yaqinida g’arb tomonga burilib ketadi. Bu shamollar passat shamollardir. Demak, yuqori 
bosimli subtropik mintaqadan past bosimli ekvatorga qarab sharqdan esadigan doimiy shamollar 
passatlar
deb yuritiladi. Yerning g’arbdan sharqqa qarab aylanishi ta’sirida shimoliy yarim 
sharda passat shamollari to’g’ri janubga emas, balki o’ngga buriladi va natijada shimoli-
sharqdan j-g’ ga qarab esadi. Janubiy yarim sharda esa passatlar chapga buriladi va natijada j-
shqdan sh-g’ga qarab esadi
82
.
O’rta kengliklarda Shimoliy yarim sharda ham , Janubiy yarim sharda ham doim g’arb 
tomondan shamollar esib turadi. Bular 
g’arbiy shamollar
deyiladi. Bizning mamlakatimiz – 
O’zbekistonga yog’inlarni shu shamollar olib keladi. 
Brizlar, mussonlar, fyon, tog’, vodiy shamollari, garmsel, afg’on kabi shamollar mahalliy 
shamollardir. 
Katta quruqliklar – materiklar yozda atrofidagi dengizlarga qaraganda ko’proq isib ketadi, 
havo bosimi pasayadi. Dengizlarda esa havo bosimi yuqori bo’ladi. Natijada butun yoz bo’yi 
dengizlardan quruqlikka tomon shamol esadi. Qishda esa quruqlik sovib ketadi, bosim ortadi. 
Dengiz iliq bo’ladi. Dengiz ustida bosim pasayadi. Butun qish davomida shamol quruqlikdan 
dengizga esadi. Manna shunday bir yilda o’z yo’nalishini 2 marta o’zgartiradigan shamollarga